Laterallus

	Laterallus
	G.R. Gray, 1855
	; Przedstawiciel rodzaju – derkaczyk oliwkowy (L. melanophaius)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	żurawiowe
Nadrodzina	Ralloidea
Rodzina	chruściele
Podrodzina	łyski
Rodzaj	Laterallus
	Typ nomenklatoryczny
	Rallus melanophaius Vieillot, 1819
Synonimy
	Laterirallus Bonaparte, 1856; Creciscus Cabanis, 1857; Crybastus Cabanis, 1857; Corethura Burmeister, 1861; Donacophilus Reichenow, 1890; Hapalocrex Ridgway, 1920; Limnocrex Ridgway, 1920; Thryocrex Ridgway, 1920; Atlantisia P.R. Lowe, 1923;
	Laterirallus Bonaparte, 1856; Creciscus Cabanis, 1857; Crybastus Cabanis, 1857; Corethura Burmeister, 1861; Donacophilus Reichenow, 1890; Hapalocrex Ridgway, 1920; Limnocrex Ridgway, 1920; Thryocrex Ridgway, 1920; Atlantisia P.R. Lowe, 1923;
Gatunki
	12 gatunków – zobacz opis w tekście
	12 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Laterallus – rodzaj ptaków z rodziny chruścieli (Rallidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce (Meksyk, Belize, Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Jamajka, Kuba, Haiti, Dominikana, Portoryko, Kolumbia, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Gujana, Surinam, Brazylia, Ekwador (włącznie z Galapagos), Peru, Boliwia, Paragwaj, Argentyna i Urugwaj) oraz na wyspie Inaccessible^[10].

Morfologia

Długość ciała 12–20 cm, rozpiętość skrzydeł 22–28 cm; masa ciała 20–60 g^[10].

Systematyka

Etymologia

Laterallus, Laterirallus: gra słów epitetem gatunkowym Crex lateralis Lichtenstein, 1823^[a]^[11]
Corethura: gr. κορηθρον korēthron „miotła”; ουρα oura „ogon”^[12]. Gatunek typowy: Rallus leucopyrrhus Vieillot, 1819; młodszy homonim Corethura Agassiz, 1846 (późniejsza niepoprawna pisownia Corethrura Hope, 1843) (Hemiptera).
Crybastus: gr. κρυβαστος krubastos „ukryty, sekretny”, od κρυπτω kruptō „ukryć się”^[13]. Gatunek typowy: Rallus minutus J.F. Gmelin, 1789 (= Rallus melanophaius Vieillot, 1819).
Creciscus: gr. κρεξ krex, κρεκος krekos „chruściel” (por. rodzaj Crex Bechstein, 1803, (derkacz)); gr. przyrostek zdrabniający -ισκος iskos^[14]. Gatunek typowy: Rallus jamaicensis J.F. Gmelin, 1789.
Donacophilus: gr. δοναξ donax, δονακος donakos „trzcina”; φιλος philos „miłośnik”^[15]. Nazwa zastępcza dla Laterirallus G.R. Gray, 1855 ze względu na puryzm.
Hapalocrex: gr. ἁπαλος hapalos „delikatny”; κρεξ krex, κρεκος krekos „chruściel”^[16]. Gatunek typowy: Rallus flaviventris Boddaert, 1783.
Limnocrex: gr. λιμνη limnē „bagno”; κρεξ krex, κρεκος krekos „chruściel”^[17]. Gatunek typowy: Porzana cinereiceps Lawrence, 1875^[b].
Thryocrex: gr. θρυον thruon „trzcina, sitowie”; κρεξ krex, κρεκος krekos „chruściel”^[18]. Gatunek typowy: Corethrura rubra P.L. Sclater & Salvin, 1860.
Atlantisia: w greckiej mitologii Atlantyda (łac. Atlantis) była wyspą, którą zamieszkiwała wysoko rozwinięta cywilizacja i która została zatopiona; tradycyjnie lokalizowana była na Atlantyku^[19]. Gatunek typowy: Atlantisia rogersi P.R. Lowe, 1923.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[20]:

Laterallus flaviventer (Boddaert, 1783) – derkaczyk żółtawy
Laterallus exilis (Temminck, 1831) – derkaczyk amazoński
Laterallus albigularis (Lawrence, 1861) – derkaczyk białogardły
Laterallus ruber (P.L. Sclater & Salvin, 1860) – derkaczyk rudy
Laterallus levraudi (P.L. Sclater & Salvin, 1869) – derkaczyk rdzawoboczny
Laterallus melanophaius (Vieillot, 1819) – derkaczyk oliwkowy
Laterallus notatus (Gould, 1841) – derkaczyk ciemny
Laterallus podarces (Wetmore, 1963) – derkaczyk wielki – takson wymarły prawdopodobnie wkrótce po 1502 roku^[21]
Laterallus rogersi (P.R. Lowe, 1923) – derkaczyk nielotny
Laterallus spiloptera (Durnford, 1877) – derkaczyk plamisty
Laterallus jamaicensis (J.F. Gmelin, 1789) – derkaczyk śniady
Laterallus spilonota (Gould, 1841) – derkaczyk galapagoski

Uwagi

↑ Synonim L. melanophaius.
↑ Podgatunek L. albigularis.

Przypisy

↑ Laterallus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: Printed by order of the Trustees, 1855, s. 120. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Excursion dans les divers Musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique (suite), et Tableaux parallélicjues de l’ordre des Échassiers (fin). „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 43, s. 599, 1856. (fr.).
↑ ^a ^b J. Cabanis. Dr. J. Gnndlach’s Beiträge zur Ornithologie Cuba’s. Nach Miltbeilungen des Reisenden an Hrn. Bez -Dir. Sezekorn. Vom Herausgeber. „Journal für Ornithologie”. 4 (24), s. 428, 1856. (niem.).
↑ C.H.C. Burmeister: Reise durch die La Plata-Staaten, mit besonderer Rücksicht auf die physische Beschanssenheit und den Kulturzustand der Argentinischen Republik: ausgeführt in den Jahren 1857, 1858, 1859 und 1860. Bd. 1, Die südlichen Provinzen umfassend. Cz. 2. Halle: H. W. Schmidt, 1861, s. 505. (niem.).
↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 320. (niem.).
↑ ^a ^b Ridgway 1920 ↓, s. 3.
↑ Ridgway 1920 ↓, s. 4.
↑ P. Lowe. Atlantisia, gen. nov. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 43, s. 174, 1923. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.rallid1.01. [dostęp 2021-11-02]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Laterallus [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Corethura [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Crybastus [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Creciscus [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Donacophilus [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Hapalocrex [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Limnocrex [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Thryocrex [dostęp 2023-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Atlantisia [dostęp 2023-10-11] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 – chruściele – Rails and Coots (wersja: 2023-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-11].
↑ BirdLife International, Laterallus podarces, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2018-11-22] (ang.).

Bibliografia

R. Ridgway. Diagnoses of some new genera of birds. „Smithsonian miscellaneous collections”. 72 (4), s. 1–4, 1920. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[11] Synonim L. melanophaius.

[19] Podgatunek L. albigularis.

[itis-1] Laterallus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gray-2] G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: Printed by order of the Trustees, 1855, s. 120. (ang.).

[Bonaparte-3] Ch.-L. Bonaparte. Excursion dans les divers Musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique (suite), et Tableaux parallélicjues de l’ordre des Échassiers (fin). „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 43, s. 599, 1856. (fr.).

[Cabanis-4] J. Cabanis. Dr. J. Gnndlach’s Beiträge zur Ornithologie Cuba’s. Nach Miltbeilungen des Reisenden an Hrn. Bez -Dir. Sezekorn. Vom Herausgeber. „Journal für Ornithologie”. 4 (24), s. 428, 1856. (niem.).

[Burmeister-5] C.H.C. Burmeister: Reise durch die La Plata-Staaten, mit besonderer Rücksicht auf die physische Beschanssenheit und den Kulturzustand der Argentinischen Republik: ausgeführt in den Jahren 1857, 1858, 1859 und 1860. Bd. 1, Die südlichen Provinzen umfassend. Cz. 2. Halle: H. W. Schmidt, 1861, s. 505. (niem.).

[Heine&Reichenow-6] F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 320. (niem.).

[CITEREFRidgway1920[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30039695_3]-7] Ridgway 1920 ↓, s. 3.

[CITEREFRidgway1920[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30039696_4]-8] Ridgway 1920 ↓, s. 4.

[Lowe-9] P. Lowe. Atlantisia, gen. nov. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 43, s. 174, 1923. (ang.).

[Winkler&inni-10] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.rallid1.01. [dostęp 2021-11-02]. (ang.).

[12] The Key to Scientific Names ↓, Laterallus [dostęp 2023-10-11] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Corethura [dostęp 2023-10-11] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Crybastus [dostęp 2023-10-11] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Creciscus [dostęp 2023-10-11] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Donacophilus [dostęp 2023-10-11] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Hapalocrex [dostęp 2023-10-11] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Limnocrex [dostęp 2023-10-11] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Thryocrex [dostęp 2023-10-11] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Atlantisia [dostęp 2023-10-11] .

[Mielczarek&Kuziemko-22] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 – chruściele – Rails and Coots (wersja: 2023-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-11].

[iucn-23] BirdLife International, Laterallus podarces, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2018-11-22] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[b]

[18]

[19]

[20]

[21]