Lasiodora

Lasiodora – rodzaj pająków z infrarzędu ptaszników i rodziny ptasznikowatych. Endemiczny dla wschodniej Brazylii. Obejmuje 7 opisanych gatunków.

Lasiodora
Koch, 1850
Ptasznik olbrzymi
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Infrarząd	ptaszniki
Rodzina	ptasznikowate
Podrodzina	Theraphosinae
Rodzaj	Lasiodora
Typ nomenklatoryczny
Mygale klugi C.L. Koch, 1841
Synonimy
Barropelma Chamberlin, 1940

Lasiodora klugi

Gatunek obecny w hodowlach pod nazwą Lasiodora striatipes

Morfologia

Pająki osiągające bardzo duże rozmiary. Nieco dłuższy niż szeroki karapaks ma wyraźne rowki głowowe i tułowiowe oraz głęboką, prostą jamkę. Część głowowa karapaksu jest u samca przeciętnie, a u samicy wyraźnie wyniesiona, u obu płci z wyraźnym, szerszym niż dłuższym wzgórkiem ocznym. Oczy pary przednio-środkowej są okrągłe, równe rozmiarami oczom pary przednio-bocznej i położone bardziej z tyłu niż one. Oczy par bocznych mają jednakowe rozmiary i owalny kształt. Małe, owalne oczy pary tylno-środkowej leżą bardziej z przodu niż pary tylno-bocznej. Oskórek karapaksu gęsto porastają krótkie i cienkie szczecinki, a na krawędziach długie szczecinki sterczące dozewnętrznie. Nadustek jest niski. Pozbawione rastellum szczękoczułki mają od 9 do 15 ząbków u podstawy. W przedniej połowie niewiele szerszej niż dłuższej, prawie kwadratowej wargi dolnej leży około 100–250 kuspuli. Prawie prostokątne szczęki mają jeszcze więcej kuspuli w wewnętrznych kątach, a przednie płaty wyraźnie wyciągnięte w stożkowaty wyrostek. Dłuższe niż szerokie sternum ma zaokrąglony kąt tylny. Sigilla oddalone są od jego krawędzi o swoje średnice.

Na aparat strydulacyjny składają się pierzaste szczecinki na biodrach wszystkich par odnóży oraz kolcopodobne szczecinki na tylno-bocznych częściach płatów szczękowych, a czasem też kolcopodobne szczecinki na biodrach par od pierwszej do trzeciej. Przednio-boczne powierzchnie bioder opatrzone są szczecinkami kolcowatymi lub pierzastymi szpatułkowatymi. Szczecinki pierzaste wyrastają także na tylno-bocznych powierzchniach ud ostatniej pary. Nadstopia pierwszej pary mają skopule na całej długości, drugiej pary na co najmniej ¾ długości, trzeciej pary na połowie długości, a pary ostatniej na 1/6–1/3 długości. Stopy wszystkich par mają skopule na całej długości, trichobotria maczugowate w odsiebnych ⅔, przypazurkowe kępki włosków i pozbawione są kolców. U samca pierwsza para odnóży ma zakrzywione u podstawy nadstopie oraz haki na goleniach w postaci dwóch niezbiegających się wyrostków o wspólnej podstawie, z których tylno-boczny jest dłuższy i zakrzywiony w części odsiebnej.

Opistosoma (odwłok) ma krótkie i jednoczłonowe kądziołki przędne pary tylno-środkowej, a te pary tylno-bocznej zbudowane z trzech członów, z których ostatni jest palcowaty. U obu płci obecne są włoski drażniące typu I i III.

Genitalia samicy charakteryzują się krótkimi i oddzielonymi krótkim rejonem silnie zesklerotyzowanym spermatekami o szypułkach węższych niż części nabrzmiałe. Nogogłaszczki samca mają gruszkowaty bulbus z lekko odsiebnie spłaszczonym embolusem o wykształconych kilach prolateralnych górnym i dolnym, ostrym kilu retrolateralnym, dobrze rozwiniętym kilu subapikalnym i krótkim kilu apikalnym.

Ekologia i występowanie

Rodzaj neotropikalny, endemiczny dla wschodniej Brazylii. Preferuje stanowiska wilgotne. Zamieszkuje głównie formację Mata Atlântica. Występuje też w położonych bardziej w głębi kontynentu formacjach cerrado i caatinga, w obrębie których ograniczony jest jednak do niewielkich fragmentów zalesionych, położonych np. nad rzekami i na stokach pagórków, oraz chętnie przebywa w jaskiniach. Zasięg rodzaju na północ dochodzi do stanów Piauí i Ceará (z niepewnym rekordem z wschodniej Pary), na południe zaś do stanu São Paulo (z niepewnym rekordem z Parany).

Taksonomia

Kladogram wg Bertaniego (2023, uproszczono) Eupalaestrus Crypsidromus Cyrtopholis Phormictopus Acanthoscurria Xenesthis Pamphobeteus Brachypelma Theraphosa Nhandu Lasiodora L. klugi L. benedeni L. parahybana L. franciscana L. sertaneja L. subcanens L. camurujipe Vitalius

Takson ten wprowadzony został w 1850 roku przez Carla Ludwiga Kocha przez wydzielenie części gatunków z rodzaju Mygale. M. klugi wyznaczony został gatunkiem typowym w 1892 roku przez Eugène’a Simona. W 2023 roku rewizji i analizy kladystycznej rodzaju dokonał Rogério Bertani. Po jego publikacji do rodzaju zalicza się siedem opisanych gatunków:

• Lasiodora benedeni Bertkau, 1880
• Lasiodora camurujipe Bertani, 2023
• Lasiodora franciscana Bertani, 2023
• Lasiodora klugi (C. L. Koch, 1841)
• Lasiodora parahybana Mello-Leitão, 1917 – ptasznik olbrzymi
• Lasiodora sertaneja Bertani, 2023
• Lasiodora subcanens Mello-Leitão, 1921

Następujące nazwy uznane zostały przez Bertaniego za wątpliwe (nomina dubia): Lasiodora bahiensis, Lasiodora citharacantha, Lasiodora cryptostigma, Lasiodora dolichosterna, Lasiodora fallax, Lasiodora fracta, Lasiodora moreni, Lasiodora pantherina, Lasiodora pleoplectra, Lasiodora saeva, Lasiodora striatipes.