Las (parowóz)
Las (oznaczany także Las47, Ty) – polski parowóz wąskotorowy, produkowany w latach 1948–1958, przeznaczony do pracy głównie na kolejach leśnych o prześwicie toru 600/700/750/760 mm[1]. Parowóz posiadał układ osi i silników Cn2t.
 Las jako pomnik w Ostrowie Wielkopolskim | |
| Inne oznaczenia |
Ty |
|---|---|
| Producent | |
| Lata budowy |
1948 – 1958[1] |
| Układ osi |
Cn2t |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
9,5 t |
| Masa służbowa |
12 t[1] |
| Długość | |
| Szerokość | |
| Wysokość | |
| Rozstaw osi skrajnych |
1600 mm |
| Średnica kół napędnych |
630 mm[1] |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle | |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła | |
| Powierzchnia rusztu | |
| Średnica cylindra |
245 mm |
| Skok tłoka |
300 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
0.5 t |
| Pojemność skrzyni wodnej |
0,7 m³[1] |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
70 KM |
| Maksymalna siła pociągowa | |
| Prędkość konstrukcyjna |
20 km/h[1] |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
600 mm, 750 mm, 785 mm |
Parowóz został skonstruowany w latach 1947–1948 w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie na bazie parowozu Ryś konstrukcji niemieckiej[1]. Główną zmianą było zastosowanie trzech osi w miejsce dwóch, przez co nacisk na szyny zmniejszył się o 1,5 t przy zachowaniu mocy i siły pociągowej. Parowóz mógł być eksploatowany na liniach o słabszej nawierzchni, zwłaszcza kolejach leśnych, dlatego otrzymał fabryczną nazwę Las[2]. Pierwsze dwa prototypowe egzemplarze wyprodukowano w 1948 roku. Na kolejach leśnych i przemysłowych bywały oznaczane serią Ty z numerami fabrycznymi, wzorem oznaczeń PKP, aczkolwiek parowozy te nie pracowały na PKP[2].
Do 1958 roku wyprodukowano ich w Fabloku 640 sztuk[2][1]. Podstawową wersją był parowóz na tor szerokości 600 mm, ale opracowano także wersje na inne szerokości toru, 750, 760 i 785 mm[4]. Na tor 750 mm zbudowano ok. 120 parowozów[3]
Parowozy tego typu używane były do transportu towarowego podczas produkcji i obróbki drewna, rzadko do przewozów osobowych. Zachowało się w Polsce kilkanaście egzemplarzy jako pomniki oraz czynne parowozy w skansenie w Rudach i Majdanie[5]. Wśród zachowanych jest 10 lokomotyw na tor 600 mm i 7 na tor 750 mm[2][3][6].
Niewielką liczbę lokomotyw – 30 – wyeksportowano[1], z tego 6 do Bułgarii (1948 r., tor 760 mm), 4 do Albanii (1949 r., 760 mm), 18 do Rumunii (1952 r., 760 mm i 600 mm), 2 do Chin (1952 r., 600 mm)[4]. Począwszy od lat 80. XX w. około 15 lokomotyw sprzedano do krajów zachodniej Europy po wycofaniu ze służby w Polsce, dla służby na kolejach turystycznych lub jako eksponaty[7].
Galeria
edytuj-
Las w skansenie w Chabówce -
Las z dodatkowym tendrem na BKL -
Przebudowany Las na brytyjskiej kolei South Tynedale Railway -
Las na stacji w Rudach
.jpg)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006, s. 156. ISBN 83-920757-3-0.
- ↑ a b c d e f g h i j B. Pokropiński, Muzealne... 600 i 630 mm, s. 96–98.
- ↑ a b c d e f g B. Pokropiński, Muzealne... 750 mm, s. 50.
- ↑ a b c B. Pokropiński, Polskie..., s. 71.
- ↑ Edward Marszałek, Parowóz „Las” wrócił na tory [online], Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie, 7 października 2019 [dostęp 2021-12-30].
- ↑ Tomisław Czarnecki, Wykaz zachowanych w Polsce parowozów wąskotorowych. [online], Wciąż pod parą. Polskie parowozy [dostęp 2021-12-30].
- ↑ Wciąż pod parą... Wykaz parowozów pochodzących z PKP, polskich kolei przemysłowych i wąskotorowych, które trafiły za granicę. Tomisław Czarnecki, 2008-07-09. [dostęp 2020-08-31]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Muzeum Kolejnictwa, Warszawa: 1993, s. 63–65
- Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 750 mm), Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2007, ISBN 83-88795-08-2, OCLC 751189260.
- Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm), Muzeum Ziemi Pałuckiej, Żnin, 2000, ISBN 83-910219-7-1.
- Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006, s. 156. ISBN 83-920757-3-0.