Laniarius

	Laniarius
	Vieillot, 1816
	; Przedstawiciel rodzaju – dzierzyk szkarłatny (L. barbarus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	dzierzbiki
Rodzaj	Laniarius
	Typ nomenklatoryczny
	„Gonolek” Buffon (= Lanius barbarus Linnaeus, 1766)
Synonimy
	Lanarius Dumont, 1821; Pelicinius Boie, 1826; Thamnocataphus Blyth, 1849; Rhynchastatus Bonaparte, 1854; Tschagra G.R. Gray, 1855; Laniarus W.L. Sclater, 1912; Diplophoneus Roberts, 1922; Diplophonus Roberts 1924; Lanairius Birkhead, 2022;
	Lanarius Dumont, 1821; Pelicinius Boie, 1826; Thamnocataphus Blyth, 1849; Rhynchastatus Bonaparte, 1854; Tschagra G.R. Gray, 1855; Laniarus W.L. Sclater, 1912; Diplophoneus Roberts, 1922; Diplophonus Roberts 1924; Lanairius Birkhead, 2022;
Gatunki
	18 gatunków – zobacz opis w tekście
	18 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Laniarius – rodzaj ptaków z rodziny dzierzbików (Malaconotidae).

Występowanie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[11].

Morfologia

Długość ciała 17–25 cm; masa ciała 23–69 g^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Jean Pierre Vieillot w publikacji swojego autorstwa Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire^[1]. Jako gatunek typowy Vieillot wyznaczył dzierzyka szkarłatnego (L. barbarus).

Etymologia

Laniarius (Laniarus, Lanairius) i Lanarius: rodzaj Lanius Linnaeus, 1758, (dzierzba); autorzy opisu (Vieillot i Dumont) bazowali na nazwie „Gonolek” de Buffona^[13].
Pelicinius: gr. πηληξ pēlēx, πηληκος pēlēkos „hełm, czub”^[14]. Typ nomenklatoryczny: Lanius barbarus Linnaeus, 1766.
Thamnocataphus: gr. θαμνος thamnoa „krzak, krzew”; καταφερω katapherō „być unoszonym”^[15]. Typ nomenklatoryczny: Thamnocataphus picatus Blyth, 1849 (= Malaconotus rufiventris Swainson, 1837 (= Lanius ferrugineus J.F. Gmelin, 1788)).
Rhynchastatus: gr. ῥυγχος rhunkhos „dziób”; αστατος astatos „niepewny, nietrwały”, od ἱστημι histēmi „stać”^[16]. Typ nomenklatoryczny: Telephonus leucorhynchus Hartlaub, 1848.
Tschagra: wariant pisowni nazwy rodzajowej Tchagra Lesson, 1831^[17]. Typ nomenklatoryczny: Lanius boulboul Shaw, 1809 (= „Boubou” z Levaillanta, 1800, ryc. 68 (= Lanius ferrugineus J.F. Gmelin, 1788)).
Diplophoneus (Diplophonus): gr. διπλος diplos „sobowtór, dubler”, od δυο duo „dwa”; φονευς phoneus „morderca” (tj. dzierzba), od φονευω phoneuō „mordować”^[18]. Typ nomenklatoryczny: Lanius ferrugineus J.F. Gmelin, 1788.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]:

Laniarius leucorhynchus (Hartlaub, 1848) – dzierzyk żałobny
Laniarius atrococcineus (Burchell, 1822) – dzierzyk purpurowy
Laniarius poensis (Alexander, 1903) – dzierzyk jednobarwny
Laniarius holomelas (F.J. Jackson, 1906) – dzierzyk okopcony
Laniarius fuelleborni (Reichenow, 1900) – dzierzyk czarny
Laniarius funebris (Hartlaub, 1863) – dzierzyk stalowy
Laniarius atroflavus Shelley, 1887 – dzierzyk żółtobrzuchy
Laniarius mufumbiri Ogilvie-Grant, 1911 – dzierzyk papirusowy
Laniarius barbarus (Linnaeus, 1766) – dzierzyk szkarłatny
Laniarius erythrogaster (Cretzschmar, 1829) – dzierzyk czarnogłowy
Laniarius ruficeps (Shelley, 1885) – dzierzyk pstrogłowy
Laniarius nigerrimus (Reichenow, 1879) – dzierzyk somalijski
Laniarius luehderi Reichenow, 1874 – dzierzyk maskowy
Laniarius bicolor (Hartlaub, 1857) – dzierzyk dwubarwny
Laniarius aethiopicus (J.F. Gmelin, 1789) – dzierzyk zaroślowy
Laniarius sublacteus (Cassin, 1851) – dzierzyk aksamitny
Laniarius ferrugineus (J.F. Gmelin, 1788) – dzierzyk rdzawobrzuchy
Laniarius turatii (J. Verreaux, 1858) – dzierzyk gwinejski

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Laniarius Vieillot, 1816.
↑ ^a ^b Wariant pisowni Laniarius Vieillot, 1816.
↑ Wariant pisowni Diplophoneus Roberts, 1922.

Przypisy

↑ ^a ^b L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 41. (fr.).
↑ Ch. Dumont de Sainte Croix: Gonolek. (Ornith.). W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 19. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1821, s. 204. (fr.).
↑ F. Boie. Generalübersicht der ornithologischen Ordnungen, Familien und Gattungen. „Isis von Oken”. Jahrgang 1826, s. 973, 1826. (niem.).
↑ E. Blyth. A Supplemental Note to the Catalogue of the Birds in the Asiatic Society’s Museum. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 18 (2), s. 812, 1849. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Notes sur les collections rapportées en 1853, par M.A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 535, 1854. (fr.).
↑ G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 61. (ang.).
↑ G.E. Shelley & W.L. Sclater (red.): The birds of Africa, comprising all the species which occur in the Ethiopian region. Cz. 5. London: Henry Sotheran & Co., 1912, s. 310. (ang.).
↑ A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 245, 1922. (ang.).
↑ A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 86, 1924. (ang.).
↑ T. Birkhead: Birds and Us: A 12,000-Year History from Cave Art to Conservation. New Jersey: Princeton University Press, 2022, s. 403. ISBN 978-0-691-23992-7. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Batises, bushshrikes, boatbills, vangas (sensu lato) [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-22] (ang.).
↑ D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Bushshrikes and Allies (Malaconotidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, Laniarius, DOI: 10.2173/bow.malaco2.01 [dostęp 2023-06-22] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Laniarius [dostęp 2022-10-11] .
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-06-22] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Thamnocataphus [dostęp 2023-06-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Rhynchastatus [dostęp 2023-06-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Tschagra [dostęp 2023-06-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Diplophoneus [dostęp 2022-10-11] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Malaconotidae Swainson, 1824 – dzierzbiki - Bush-shrikes, Puffbacks and Tchagras (wersja: 2022-08-27), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2023-06-22] .

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[2] Nowa nazwa dla Laniarius Vieillot, 1816.

[wp-8] Wariant pisowni Laniarius Vieillot, 1816.

[11] Wariant pisowni Diplophoneus Roberts, 1922.

[vie-1] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 41. (fr.).

[dum-3] Ch. Dumont de Sainte Croix: Gonolek. (Ornith.). W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 19. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1821, s. 204. (fr.).

[boie-4] F. Boie. Generalübersicht der ornithologischen Ordnungen, Familien und Gattungen. „Isis von Oken”. Jahrgang 1826, s. 973, 1826. (niem.).

[bly-5] E. Blyth. A Supplemental Note to the Catalogue of the Birds in the Asiatic Society’s Museum. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 18 (2), s. 812, 1849. (ang.).

[bon-6] Ch.-L. Bonaparte. Notes sur les collections rapportées en 1853, par M.A. Delattre, de son voyage en Californie et dans le Nicaragua. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 38, s. 535, 1854. (fr.).

[gray-7] G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 61. (ang.).

[scl-9] G.E. Shelley & W.L. Sclater (red.): The birds of Africa, comprising all the species which occur in the Ethiopian region. Cz. 5. London: Henry Sotheran & Co., 1912, s. 310. (ang.).

[rob22-10] A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 245, 1922. (ang.).

[rob24-12] A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 86, 1924. (ang.).

[bir-13] T. Birkhead: Birds and Us: A 12,000-Year History from Cave Art to Conservation. New Jersey: Princeton University Press, 2022, s. 403. ISBN 978-0-691-23992-7. (ang.).

[ioc-14] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy), Batises, bushshrikes, boatbills, vangas (sensu lato) [online], IOC World Bird List (v13.1) [dostęp 2023-06-22] (ang.).

[botw-15] D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Bushshrikes and Allies (Malaconotidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2021, Laniarius, DOI: 10.2173/bow.malaco2.01 [dostęp 2023-06-22] (ang.).

[16] The Key to Scientific Names ↓, Laniarius [dostęp 2022-10-11] .

[17] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-06-22] (ang.).

[18] The Key to Scientific Names ↓, Thamnocataphus [dostęp 2023-06-22] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Rhynchastatus [dostęp 2023-06-22] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Tschagra [dostęp 2023-06-22] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Diplophoneus [dostęp 2022-10-11] .

[eko-22] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Malaconotidae Swainson, 1824 – dzierzbiki - Bush-shrikes, Puffbacks and Tchagras (wersja: 2022-08-27), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2023-06-22] .

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[7]

[8]

[c]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]