Kwadratnikowate
Kwadratnikowate (Tetragnathidae) – rodzina pająków z grupy Araneomorphae. Według The World Spider Catalog Normana Platnicka z 2013 roku należy do niej 47 rodzajów obejmujących 957 współczesnych gatunków[2], jednak jest to prawdopodobnie zaledwie około połowy ich faktycznej różnorodności[3]. W Polsce występuje 15 gatunków, m.in. czaik jesienny, czy sieciarz jaskiniowy[4] (zobacz: kwadratnikowate Polski).
| Tetragnathidae[1] | |
| Menge, 1866 | |
| Okres istnienia: 135 mln lat temu–dziś | |
 Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
kwadratnikowate |
| Zasięg występowania | |
| |
Wiele kwadratnikowatych występuje w ekosystemach mokradłowych i rzecznych, często budując sieci bardzo blisko wody. Niektóre gatunki żyją w bardziej suchym środowisku, a liczne kwadratnikowate, takie jak sieciarz jaskiniowy i wielu innych przedstawicieli rodzaju Meta – w jaskiniach. Kwadratnikowate z rodzaju Tetragnatha mają szeroki zasięg występowania i są bardzo plastyczne ekologicznie – niektóre gatunki żyją na terenie Arktyki, podczas gdy inne – na tropikalnych wyspach oceanicznych. Samce większości kwadratnikowatych mają powiększone szczękoczułki, często silnie uzębione. Niektóre spośród tych zębów odgrywają istotną rolę w trakcie okresu godowego i kopulacji. Wśród kwadratnikowatych występuje istotne zróżnicowanie cech morfologicznych. Większość przedstawicieli Tetragnathidae buduje sieci łowne, ale pająki z rodzaju Pachygnatha polują na zdobycz aktywnie[5], sieci budując jedynie jako osobniki niedojrzałe[6].
Pozycja filogenetyczna rodziny Tetragnathidae, jej zawartość taksonomiczna oraz monofiletyzm budziły kontrowersje. Przez długi czas do kwadratnikowatych zaliczano pająki z rodzaju Nephila oraz pokrewnych, obecnie klasyfikowane w odrębnej rodzinie prządkowatych (Nephilidae). Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Álvareza-Padillę i współpracowników sugeruje, iż prządkowate są taksonem siostrzanym dla krzyżakowatych (Araneidae), a nie kwadratnikowatych. Analiza potwierdza również monofiletyzm kwadratnikowatych właściwych (Tetragnathinae), Leucaginae, Metainae, „kladu Nanometa” oraz grupy Tetragnathidae jako całości[7]. Pozostaje niejasne, z jakimi pająkami kwadratnikowate są najbliżej spokrewnione: niektóre analizy sugerują, że z kladem obejmującym osnuwikowate (Linyphiidae), Theridiosomatidae i tkańcowate (Nesticidae)[7], podczas gdy inne, że z kladem naśladownikowate (Mimetidae) + Arkys[8].
Najstarszym znanym przedstawicielem Tetragnathidae jest Macryphantes cowdeni, znany z dolnokredowych wapieni w Hiszpanii. Oznacza to, że kwadratnikowate wyewoluowały co najmniej 135 mln lat temu. Dotychczas opisano 22 gatunki kopalnych Tetragnathidae klasyfikowane w 12 rodzajach (cztery z nich mają również współczesnych przedstawicieli)[3].
Uproszczone kladogramy kwadratnikowatych według:
|
|
Przypisy
edytuj- ↑ Tetragnathidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Norman I. Platnick: Currently valid spider genera and species. [w:] The World Spider Catalog, Version 14.0 [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2013-08-17]. (ang.).
- ↑ a b Fernando Álvarez-Padilla, Gustavo Hormiga. Morphological and phylogenetic atlas of the orb-weaving spider family Tetragnathidae (Araneae: Araneoidea). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 162 (4), s. 713–879, 2011. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2011.00692.x. (ang.).
- ↑ Blick, T. et al. (2004).Checklist of the spiders of Central Europe. (Arachnida: Araneae). Version 1. Dezember 2004. (PDF)
- ↑ Dimitar Dimitrov, Gustavo Hormiga: Tetragnathidae Menge 1866. Tree of Life Web Project. [dostęp 2012-08-26]. (ang.).
- ↑ Barbara Baehr, Martin Baehr: Jaki to pająk?. Warszawa: MULTICO, 2008, s. 80. ISBN 978-83-7073-635-4.
- ↑ a b c Fernando Álvarez-Padilla, Dimitar Dimitrov, Gonzalo Giribet, Gustavo Hormiga. Phylogenetic relationships of the spider family Tetragnathidae (Araneae, Araneoidea) based on morphological and DNA sequence data. „Cladistics”. 25 (2), s. 109–146, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00242.x. (ang.).
- ↑ a b Dimitar Dimitrov, Gustavo Hormiga. An extraordinary new genus of spiders from Western Australia with an expanded hypothesis on the phylogeny of Tetragnathidae (Araneae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 161 (4), s. 735–768, 2011. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2010.00662.x. (ang.).