Krystian Teych
Krystian Teych, także Christian Teich (przed 1710[1] w (?), zm. przed 1770[2] w Warszawie) – kupiec, budowniczy i pierwszy właściciel pałacyku przy ul. Nowy Świat 51 w Warszawie (nr hipoteczny 1253)[3]. Przez długie lata budynek ten zwany był od jego nazwiska pałacykiem Teychowskim (Teichowskim)[4]. Współcześnie pałacyk Sanguszków od nazwiska jednego z późniejszych właścicieli.
Pierwszy ślad
edytujBył prawdopodobnie z pochodzenia Saksończykiem. Pierwszą wiadomość o jego obecności w Warszawie odnajdujemy w księgach metrykalnych kościoła pod wezwaniem św. Krzyża w Warszawie, gdzie 11 kwietnia 1728, jako kawaler, poślubił pannę Mariannę Jakobowską[5] z tej parafii.
Krystian vel Krzysztof?
edytujSześć lat później pojawia się w źródłach warszawskich niejaki Krzysztof Teich, być może tożsamy z Krystianem. Wraz z żoną Katarzyną[6]) miał on w 1734 syna Franciszka Salezego[7], a w 1738 syna Jana[8]. Z kolei w 1743 odnotowano go jako właściciela dworku przy ulicy Solec, wówczas Szolec (nr hipoteczny 2958)[9].
Pałacyk Teychowski na Nowym Świecie
edytujTo jednak Krystian Teych około 1750 rozpoczął budowę pałacyku przy Nowym Świecie na działce zakupionej od Bractwa św. Rocha, w okolicy jego szpitala. Nie wiemy kto był architektem tego budynku. Został on wzniesiony na ówczesnym południowym przedmieściu Warszawy przy drodze do Mokotowa i górował początkowo nad podmiejskim wówczas, ogrodowym i parterowym otoczeniem. Był dwupiętrowy z mansardowym dachem, zbudowany w stylu rokokowym. Zachował się zapis, że „kupiec Krystyjan Teych” był jego właścicielem w 1754, wówczas przy „ulicy przed ś. Krzyżem” pod numerem 395. Odnotowano tam również, że zamieszkiwało w nim wtedy jedynie dwoje gospodarzy, bez służby i dzieci[3]. Przed 1766 Teych sprzedał ten pałacyk kuchmistrzowi koronnemu, księciu Adamowi Ponińskiemu (1732-1798), któremu w Dekrecie Komisji Porządkowej miasta z 7 stycznia 1766 nakazywano zapłacić 100 florenów „składki koronacyjnej” z tytułu posiadania tego „pałacyku quondam (niegdyś) Teychowskiego na Nowym Świecie stojącego”[10].
Kamienica Teychowska w Dziekance
edytujKrystian Teych był potem właścicielem kamienicy w jurydyce Dziekanka, przy Krakowskim Przedmieściu (nr hipoteczny 384), w miejscu gdzie stoi dziś pomnik Adama Mickiewicza. W 1770 była ona już jednak własnością Teychowej (zapisano: „Tychowey”)[11], czyli wdowy po Teychu. Stąd wniosek, że Krystian Teych zmarł przed tym rokiem. W 1784 nie żyła też już pani Teychowa, bowiem „Taryffa posesji Warszawy” z tego roku wskazuje jako właścicieli tej kamienicy sukcesorów Teycha[12].
W 1794 znów należała ona do Teycha[13], ale już ich syna Antoniego, który tamtego roku został „komisarzem drzewa” utworzonej przez warszawski magistrat, tzw. „Deputacji nieuchronnych potrzeb wojska rosyjskiego” stacjonującego w mieście po stłumieniu Insurekcji Kościuszkowskiej[14]. Mamy o nim zadziwiają wiadomość; otóż 30 marca 1795 poślubił on Mariannę Kanigowską[15], a następnego dnia zmarł w czterdziestym roku życia[16], w nieznanych okolicznościach. Na nim wygasła więc męska linia rodziny Teychów, a przynajmniej brak dalszych śladów jej obecności w Warszawie. W każdym razie w 1807 kamienica Teychowska była już w innych rękach[17].
Przypisy
edytuj- ↑ W 1728 roku brał ślub jako kawaler, musiał więc mieć wówczas co najmniej 18 lat; por.: Księga ślubów parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1693–1740, rok 1728, s. 134
- ↑ Tego roku właścicielką jego kamienicy w jurydyce Dziekanka, przy Krakowskim Przedmieściu, nr hipoteczny 384, była już Teychowa, wdowa po Krystianie, por.: Taryfa posesji Warszawy z 1770 r. [w:] Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości, 1510–1770, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 474.
- ↑ a b Spis mieszkańców i nieruchomości starej Warszawy z 1754 r., tzw. Lustracja Dawidsona [w:] Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości, 1510–1770, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 419.
- ↑ Bronisław Gorczak, Katalog rękopisów. Archiwum X. X. Sanguszków w Sławucie, Lwów: Drukarnia M. Gajeckiego, 1902, s. 312.
- ↑ Księga ślubów parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1693–1740, rok 1728, s. 134
- ↑ Trudno dotrzeć do aktu urodzenia żony Krystiana Teycha z 1728 roku, Marianny z Jakobowskich. Nie jest więc wykluczone, że nosiła ona dwa imiona Marianna Katarzyna, a przy różnych okazjach podawała je do akt wymiennie, co było częstą praktyką w XVIII wieku. O ile oczywiście Krystian i Krzysztof to ta sama osoba, a nie np. bracia.
- ↑ Księga urodzeń parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1729–1750, rok 1734, s. 62v
- ↑ Księga urodzeń parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1729–1750, rok 1738, s. 93v
- ↑ Wymiar podatku łokciowego przedmieść starej Warszawy z 1743 r. [w:] Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości, 1510–1770, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 378.
- ↑ Aleksander Wejnert: Starożytności warszawskie, T. II, Warszawa: Drukarnia Józefa Ungra, 1848, s. 23.
- ↑ Taryfa posesji Warszawy z 1770 r. [w:] Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości, 1510–1770, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 474.
- ↑ Wirtualna Polska, Czytelnia – biblioteka.varsaviana.pl [online], varsaviana.pl [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Opis wszystkich pałaców, domów, kościołów, szpitalów i ich posesorów miasta Warszawy dla wygody publicznej wydany w roku 1794 [w:] Władysław Smoleński: Mieszczaństwo warszawskie w końcu wieku XVIII, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 293.
- ↑ Władysław Smoleński: Mieszczaństwo warszawskie w końcu wieku XVIII, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 368.
- ↑ Księga ślubów parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1792–1823, rok 1795, s. 33R
- ↑ Księga zmarłych parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie, 1775–1801, rok 1795, s. 171R
- ↑ Wirtualna Polska, Czytelnia – biblioteka.varsaviana.pl [online], varsaviana.pl [dostęp 2017-08-31].
