Kresowiacy
Kresowiacy (tj. grupy kresowe) – ogólne określenie zespołu grup etnograficznych ludności polskiej, powstałych w wyniku kolonizacji polskiej na terenach wschodnich, gdzie zaznaczyło się głównie osadnictwo Mazowszan, a w mniejszym stopniu Małopolan[1].
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język |
polski standardowy, dialekt północnokresowy, dialekt południowokresowy |
| Religia | |
| Grupa |
Grupy kresowe nie są związane wspólnym pochodzeniem i wszystkie rozwijały się oddzielnie. Jednak etnografowie łączą je razem jako ludność o charakterze pogranicznym, która kształtowała się pod różnymi wpływami kulturowymi[2].
Janusz Kamocki wyodrębnił 4 grupy kresowe[1]:
- Podlasianie (grupa podlaska) – ludność o pochodzeniu mazowieckim, która w okresie unii polsko-litewskiej osiedliła się szerokim pasem na tereny północno-wschodnie rozdzielając Białorusinów od Litwinów. Do grupy tej weszło wielu spolonizowanych Litwinów i Białorusinów.
- Podlasianie nadbużańscy – grupa zamieszkała na terenie nad Bugiem, związana kulturalnie z Mazowszem, a częściowo także z Lubelskiem.
- grupa chełmska[a] – ludność o kulturze powstałej w wyniku napływania polskiej ludności na Ruś Czerwoną, zamieszkują dawne województwo chełmskie i zamojskie
- grupa przemyska[a] – ludność o kulturze powstałej w wyniku napływania polskiej ludności na Ruś Czerwoną, zamieszkują dawne województwo przemyskie
Do grup kresowych zalicza się także[3][4]:
- Hrubieszowianie
- Dolinianie
- Pogórzanie
- grupa lwowsko-tarnopolska[a]
- grupa wileńska[a].
Dawniej do grup kresowych Jan Stanisław Bystroń zaliczał także Lubliniaków i Rzeszowiaków[2]. Jednak Janusz Kamocki przydziela ich do gałęzi Małopolan, powołując się na nowsze badania Natanson-Leskiego wykazujące ich autochtoniczność na tych terenach[5].
Upamiętnienie
edytujWedług danych GUS w 3 miejscowościach w Polsce istnieje ulica Kresowiaków[6], w Raciborzu jest skwer Kresowian, a w Kadzidle znajduje się skwer Pamięci Męczeństwa Kresowian. Od 1 września 2006 r. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Bartoszycach nosi imię Kresowiaków[7].
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Janusz Kamocki: Zarys grup etnograficznych w Polsce. W: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze: Ziemia 1965 – Prace i materiały krajoznawcze. Warszawa: Wydawnictwo "Sport i Turystyka", 1966, s. 112.
- ↑ a b Jan Stanisław Bystroń: Ugrupowanie etniczne ludu polskiego. Kraków: Orbis, 1925, s. 17.online
- ↑ Grzegorz Odoj, Andrzej Peć: Dziedzictwo kulturowe – edukacja regionalna. Dzierżoniów: Wyd. Alex, 2000, s. 71. ISBN 83-85589-35-X.
- ↑ Jan Stanisław Bystroń: Wstęp do ludoznawstwa polskiego. Lwów 1939 s. 120-121
- ↑ Janusz Kamocki: Zarys grup etnograficznych w Polsce. W: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze: Ziemia 1965 – Prace i materiały krajoznawcze. Warszawa: Wydawnictwo "Sport i Turystyka", 1966, s. 108.
- ↑ Kresowiaków. [w:] Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2011-02-07].
- ↑ Uchwała Nr XXXV/202/06 Rady Powiatu Bartoszyckiego z dnia 24 marca 2006 r.