Kowale (województwo opolskie)

Kowale – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie oleskim, w gminie Praszka.

Kowale

wieś
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	oleski
Gmina	Praszka
Liczba ludności	ok. 970
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	46-320
Tablice rejestracyjne	OOL
SIMC	0143308
Położenie na mapie Polski Kowale
Położenie na mapie województwa opolskiego Kowale
Położenie na mapie powiatu oleskiego Kowale
Położenie na mapie gminy Praszka Kowale
51°04′30″N 18°28′37″E

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kowale, po przeniesieniu siedziby pozostała w tej gromadzie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Miejscowość położona jest przy drodze krajowej nr 45 na odcinku Kluczbork – Wieluń.

Integralne części wsi Kowale

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0998524	Kiczmachów	kolonia
0998576	Kolonia Trzecia	część wsi
0998582	Kowale-Parcela	część wsi
0998599	Trakt Ożarowski	część wsi
0998607	Trakt Wieluński	część wsi

Historia

Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej i związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona w dokumencie z 1381 pod nazwami „Covalie, Kowale" jako miejscowość granicząca z wsiami Gana i Wierzbie. Była wsią szlachecką, gniazdem rodowym Kowalskich herbu Wierusz .

Została odnotowana w historycznych dokumentach prawnych, własnościowych i podatkowych. W latach 1391-921 odnotowany został Piotr z Kowal, a w latach 1407-15 Wierusz Kowalski. W 1459 dokumenty wymieniają Wierusza z Kowal, chorążego wielkopolskiego, który w 1466 nabył od Jana z Praszki część wsi Gana za 50 grzywien, a w 1473 od tegoż Jana nabył 1/3 część Praszki, Kowala oraz Strojca. Według Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej spisanego przez Jana Łaskiego wieś w 1511 leżała w powiecie wieluńskim. Liczyła wówczas 3. łany, a w 1518 – 2. ł. W 1552 we wsi gospodarowało 12 kmieci, a także odnotowano młyn zbożowy. W 1553 do dwóch Kowalskich należał jeden łan. W 1520 pleban miał w miejscowości 2 łany. We wsi odnotowano również zagrodników. W I połowie XV wieku wzniesiono kościół, którym opiekowały się nim bernardynki z Wielunia .

Afisz z 1939. Przystanek w Kowalach na trasie kolejowej między Wieluniem a Praszką.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze rosyjskim. Jako wieś i folwark leżące 18,5. wiorst od Wielunia w powiecie wieluńskim, gminie i parafii Praszka wymienia ją XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1827 wieś liczyła 65. domy i 451. mieszkańców. W 1886 miała 93. domy. Folwark liczył 8. domostw i 107. mieszkańców. Do parafii kowalskiej należały niegdyś wsie Kowale, Długie i Gana. W XIX wieku dobra kowalskie oddzielono od dóbr rządowych Mokrsko i w 1836 nadane zostały na prawach majoratu rosyjskiemu generałlejtnantowi Berdiajewowi. Wraz z Wierzbiem miały one 2696 morg rozległości, w tym 1086. morg lasu. W latach 1858–1866 składały się one z folwarków Kowale, Kierzmachówka vel Kiermachówka, Zawisna oraz nomenklatur Plewo, Długie i Sołtysiaki

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

• kościół parafialny pw. śś. Feliksa i Adaukta, z poł. XIX wieku
• dzwonnica.

Znane osoby związane z miejscowością

• Wojciech Tabaka, pierwszy powojenny starosta jeleniogórski, urodził się we wsi.

Bibliografia

• Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasło: „Kowale”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 98.

Linki zewnętrzne

• Kowale w „Słowniku historyczno-geograficznym ziemi wieluńskiej w średniowieczu”
• Kowale, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 504 .
• jbc.jelenia-gora.pl [1]