Kotlina Żylińska
Kotlina Żylińska (514.34; słow. Žilinská kotlina) – jednostka geomorfologiczna na pograniczu Zewnętrznych i Centralnych Karpat Zachodnich w północnej Słowacji, formalnie zaliczana w skład tych drugich. Stanowi pierwszą (z biegiem Wagu i obniżania się terenu), położoną najbardziej na północ i wschód kotlinę z łańcucha czterech kotlin, tworzących Dolinę Środkowego Wagu.
| |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Kotlina Żylińska |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Kotlina posiada kształt nieregularnego wieloboku z maksymalnym wydłużeniem w osi północny wschód – południowy zachód, sięgającym ok. 30 km. Otaczają ją następujące masywy górskie: od północnego wschodu Góry Kisuckie, od wschodu i południowego wschodu Mała Fatra, od południowego zachodu Góry Strażowskie, zaś od północnego zachodu Jaworniki. W kierunku z południowego wschodu na północny zachód przepływa przez kotlinę rzeka Wag. Środek ciężkości kotliny znajduje się przy jej północno-wschodnim skraju, w rejonie Żyliny, gdzie do Wagu (tuż poniżej miasta) od północy wpada Kysuca, zaś od południa – Rajčanka. Innym ważnym prawostronnym dopływem Wagu jest Varínka, uchodząca do niego we wschodniej części kotliny, w miejscowości Varín.
Kotlina powstała jako depresja tektoniczna na południowej granicy Pienińskiego Pasa Skałkowego i płaszczowin centralnokarpackich. Dno kotliny leży na wysokości od niespełna 330 (poniżej Żyliny) do ok. 550 m n.p.m. Podłoże pokrywają piaszczyste i żwirowe nanosy Wagu i jego dopływów, a częściowo lessy i gliny lessowe. U podnóży Małej Fatry znajduje się szereg stożków napływowych. Wzdłuż biegów Wagu, Rajčanki, Varínki i Kysucy wytworzyły się różnej szerokości pasy niskich teras nadrzecznych o wyrównanej powierzchni, natomiast reszta kotliny ma powierzchnię pagórkowatą.
W Kotlinie Żylińskiej wyróżnia się jeszcze mniejsze jedsnostki geomorfologiczne: Domanižská kotlina, Žilinská pahorkatina, Rajecká kotlina i Varínske podolie.
Bibliografia
edytuj- Dušan Kočický, Boris Ivanič, Geomorfologické členenie Slovenska, Bratisława: Štátny geologický ústav Dionýza Štúra, 2011 [dostęp 2024-07-12].
- Gargulák Jozef, Križo Vladimír a kolektív: Malá Fatra. Turistický sprievodca ČSSR č. 1, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydawateľstvo, Bratislava 1984.
- Súľovské vrchy. Mapa 1:50 000, wyd. 4, VKÚ Harmanec 2010, ISBN 978-80-8042-597-5.
- Vavrík Bartolomej – Vavríková Eta i in.: Strážovské vrchy. Turistický sprievodca ČSSR č. 19, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1985.