Koszykarz brodaty

Koszykarz brodaty
	Asthenes vilcabambae
	(Vaurie, Weske & Terborgh, 1972)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	garncarzowate
Podrodzina	ogończyki
Rodzaj	Asthenes
Gatunek	koszykarz brodaty
Synonimy
	Schizoeaca vilcabambae Vaurie, Weske, & Terborgh, 1972; Schizoeaca fuliginosa vilcabambae Vaurie, Weske & Terborgh, 1972; Asthenes vilcabambae vilcabambae (Vaurie, Weske & Terborgh, 1972);
	Schizoeaca vilcabambae Vaurie, Weske, & Terborgh, 1972; Schizoeaca fuliginosa vilcabambae Vaurie, Weske & Terborgh, 1972; Asthenes vilcabambae vilcabambae (Vaurie, Weske & Terborgh, 1972);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koszykarz brodaty^[4] (Asthenes vilcabambae) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w Ameryce Południowej – endemicznie na niewielkim terenie Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali amerykańscy zoolodzy Charles Vaurie, John S. Weske i John Whittle Terborgh w 1972 roku na łamach „Bulletin of the British Ornithologists' Club”^[5], bazując na serii 12 okazów zebranych w 1967 i 1968 roku w Peru przez Weskego i Terborgha. Autorzy nadali ptakowi nazwę Schizoeaca fuliginosa vilcabambae, uznając go za podgatunek koszykarza białobrodego. Holotyp – dorosły samiec – został odłowiony 22 lipca 1968 roku i zdeponowany w kolekcji Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej (nr 803123). Jako lokalizację typową autorzy podali miejsce o współrzędnych 12°36′S 73°30′W/-12,600000 -73,500000 w Cordillera de Vilcabamba, na wysokości 3190 metrów n.p.m., w regionie Cuzco w Peru^[2]^[5].

Badania molekularne opublikowane w 2011 roku wykazały, że koszykarz brodaty jest najbliżej spokrewniony z koszykarzem kanionowym Asthenes pudibunda^[6]. Przed 2016 rokiem część autorów wyróżniała dwa podgatunki koszykarza brodatego: A. vilcabambae ayacuchensis i A. vilcabambae vilcabambae. W 2016 roku South American Classification Committee (SACC) zaakceptował wyodrębnienie podgatunku Asthenes vilcabambae ayacuchensis z Asthenes vilcabambae do nowego gatunku koszykarz rdzawobrody Asthenes ayacuchensis^[7]. Obecnie koszykarz brodaty jest uznawany za gatunek monotypowy^[8]^[9]^[10].

Etymologia

Asthenes: gr. ασθενης asthenes „nieistotny, mało znaczący”, od negatywnego przedrostka α- a-; σθενος sthenos „siła, moc”^[11].
vilcabambae: od miejsca występowania – Cordillera de Vilcabamba w Peru^[12].

Morfologia

Mały ptak o ciemnobrązowych tęczówkach. Dziób długi i cienki, od czarniawego do ciemnoszarego. Nogi i stopy ciemnoniebiesko-szare. Górne części ciała są brązowe, kark, grzbiet i pokrywy nadogonowe kasztanowo-brązowe. Głowa brązowawa, z nieco ciemniejszą częścią szczytową. Czoło trochę jaśniejsze, także jaśniejszy szeroki pasek brwiowy, kantarek i okolice uszu ciemniejsze. Ogon długi, silnie stopniowany, sterówki postrzępione ze spiczastymi końcami, bledsze i bardziej rude niż grzbiet. Na brodzie jasnoochrowa lub płowa plama. Gardło jasnoszaro-brązowe, pierś nieco bardziej szarawa. Brzuch szary, z piórami o jaśniejszych obrzeżach dających efekt łusek, boki brązowawe. Długość ciała 18–20 cm, masa 18,5–22 g. Nie występuje dymorfizm płciowy. Młode osobniki nie zostały opisane^[13].

Wymiary szczegółowe^[14]:


Długość skrzydła (mm)	64–67
Długość ogona (mm)	95–106
Długość dzioba (mm)	16,5–18

Zasięg występowania

Koszykarz brodaty występuje na bardzo niewielkim obszarze peruwiańskich Andów, w północnej i środkowej części Cordillera de Vilcabamba na wschód od Apurímac, od południa regionu Junin do zachodniej części regionu Cuzco. Jego obecność stwierdzono w ostoi ptaków IBA Cordillera Vilcabamba (PE086)^[15]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 13,9 tys. km². Występuje zazwyczaj w zakresie wysokości od 2800 do 3830 m n.p.m.^[16]

Ekologia i zachowanie

Jego głównym habitatem są suche i półwilgotne górskie zarośla i podszyt lasów karłowatych i lasów Polylepis^[a]. Rzadziej spotykany jest na trawiastych obszarach paramo. Wydaje się, że preferuje obszary z gęstym bambusem z rodzaju Chusquea oraz obszary z mieszaniną traw i paproci. Nie ma wiele informacji o diecie i sposobie żerowania. Dieta składa się prawdopodobnie głównie z owadów^[13]. Długość pokolenia jest określona na 2,92 roku^[16].

Rozmnażanie

Brak informacji o rozmnażaniu i gniazdowaniu tego gatunku^[13].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN koszykarz brodaty jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3]. Wielkości populacji nie oszacowano, a gatunek ten opisywany jest jako dosyć pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[16].

Uwagi

↑ Lasy Polylepis to formacje leśne, których górna granica występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate, mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m) i charakteryzują się szorstką i grubą wielowarstwową korą. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy

↑ Asthenes vilcabambae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c DenisD. Lepage DenisD., Vilcabamba Thistletail Asthenes vilcabambae [online], Avibase [dostęp 2024-10-31] (ang.).
↑ ^a ^b Asthenes vilcabambae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-27].
↑ ^a ^b CharlesCh. Vaurie CharlesCh., John S.J.S. Weske John S.J.S., John WhittleJ.W. Terborgh John WhittleJ.W., Taxonomy of Schizoeaca fuliginosa (Furnariidae) with description of two new subspecies, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 92, 1972, s. 142 (ang.).
↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x .
↑ Peter A.P.A. Hosner Peter A.P.A., Proposal (697) to South American Classification Committee. Elevate Asthenes vilcabambae ayacuchensis to species rank [online], South American Classification Committee, 2016 [dostęp 2024-10-31] .
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-10-31] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-10-31]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-10-31] (ang.).
↑ Asthenes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-05] (ang.).
↑ vilcabambae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-11-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c A.J. Spencer: Vilcabamba Thistletail (Asthenes vilcabambae), version 2.0. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. [dostęp 2024-10-28]. (ang.).
↑ C.C. Vaurie C.C., Taxonomy and geographical distribution of the Furnariidae (Aves, Passeriformes), „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 166, 1980, s. 75 .
↑ Cordillera Vilcabamba [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-31] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Vilcabamba Thistletail Asthenes vilcabambae [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-31] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[uwaga1-17] Lasy Polylepis to formacje leśne, których górna granica występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate, mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m) i charakteryzują się szorstką i grubą wielowarstwową korą. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

[itis-1] Asthenes vilcabambae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] DenisD. Lepage DenisD., Vilcabamba Thistletail Asthenes vilcabambae [online], Avibase [dostęp 2024-10-31] (ang.).

[iucn-3] Asthenes vilcabambae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-27].

[Pierwszy-5] CharlesCh. Vaurie CharlesCh., John S.J.S. Weske John S.J.S., John WhittleJ.W. Terborgh John WhittleJ.W., Taxonomy of Schizoeaca fuliginosa (Furnariidae) with description of two new subspecies, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 92, 1972, s. 142 (ang.).

[Derryberry-6] Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x .

[SACCProposal_697-7] Peter A.P.A. Hosner Peter A.P.A., Proposal (697) to South American Classification Committee. Elevate Asthenes vilcabambae ayacuchensis to species rank [online], South American Classification Committee, 2016 [dostęp 2024-10-31] .

[hbw9-8] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2024-10-31] .

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-10-31]. (ang.).

[Zoon-10] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-10-31] (ang.).

[11] Asthenes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-05] (ang.).

[12] vilcabambae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-11-01] (ang.).

[botw_vilthi2-13] A.J. Spencer: Vilcabamba Thistletail (Asthenes vilcabambae), version 2.0. [w:] Birds of the World (red. B.K. Keeney) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. [dostęp 2024-10-28]. (ang.).

[Vaurie_1980-14] C.C. Vaurie C.C., Taxonomy and geographical distribution of the Furnariidae (Aves, Passeriformes), „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 166, 1980, s. 75 .

[birdlife1-15] Cordillera Vilcabamba [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-31] (ang.).

[birdlife-16] Species factsheet: Vilcabamba Thistletail Asthenes vilcabambae [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-31] (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[a]