Wikipedia

Kosoworotka

tradycyjny rosyjski strój męski

Kosoworotka[3] – tradycyjna rosyjska, prosta i długa koszula męska z kołnierzem-stójką, rozcięciem po lewej stronie oraz długimi rękawami, noszona na wierzch spodni i przewiązywana paskiem w pasie.

Koszula kosoworotka (eksponat muzealny)
Młodzieniec w kosoworotce i kamizelce; obraz olejny Wasilija Małyszewa (ur. 1843), Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Sacha w Jakucku
Maksym Gorki w białej kosoworotce
Ilia Riepin, Portret Lwa Tołstoja w „tołstojówce”[1] (j. ros. толстовка = tołstowka) – koszuli podobnej do kosoworotki[2]
Kosoworotka jako element stroju łyżwiarza figurowego

Historia

edytuj

Kosoworotka pojawiła się jako element ubioru po najeździe Mongołów lub dopiero w XV wieku[4] i rozprzestrzeniła wśród Rosjan w okresie ich izolacji od dwóch innych ludów wschodniosłowiańskich[4].

Kosoworotka była bardzo popularna w XIX wieku i na początku XX wieku[5]. W obwodzie niżnonowogrodzkim mężczyźni nosili kosoworotkę aż do lat 40. XX wieku[6].

Współcześnie kosoworotka jest najczęściej kojarzona z rosyjskimi chłopami[7]. Szerszej publiczności jest znana z rosyjskich baśni, kreskówek i filmów[8].

Opis kroju

edytuj

Kosoworotka była tradycyjną rosyjską koszulą noszoną przez mężczyzn. Miała prosty krój. Rozcięcie było umiejscowione asymetrycznie po lewej stronie klatki piersiowej. Kołnierzyk miał formę niewysokiej stójki, zapinanej po lewej stronie[6]. Wraz ze spodniami stanowiła nieodłączny element stroju ludowego[9][10].

Kosworotka z rozcięciem i zapięciem po lewej stronie była powszechna[11], podczas gdy kosoworotka z rozcięciem i zapięciem po prawej stronie występowała jedynie lokalnie[12]. Według Dmitrija Lichaczowa położenie rozcięcia i zapięcia po lewej stronie w kosoworotce, będącej pierwotnie koszulą ludu pracującego, zamiast na środku, miało znaczenie praktyczne, gdyż zapobiegało wypadaniu na wierzch, podczas pracy wymagającej schylania się i wyprostowania, krzyża noszonego na łańcuszku bezpośrednio na ciele[13].

Z wyglądu kosoworotka przypominała tunikę[6]. Czasami długością dosięgała kolan, ale częściej sięgała do (połowy) uda[14]. Miała długie, proste, pełne, raczej szerokie rękawy[7][11].

Kosoworotka stanowiła odmianę męskiej koszuli-rubaszki[3][15][a], zapinaną z boku[9][17], która z czasem wyparła z mody koszulę-rubaszkę starego fasonu[b][11].

Kosoworotki mogły być w różnych kolorach: na dni powszednie były szyte z tkanin o ciemniejszych barwach, zaś na dni odświętne były szyte z białej lub kolorowej tkaniny i koniecznie wyszywane na kołnierzu-stójce, rękawach i dolnej krawędzi[6].

Kosoworotki były szyte z bawełny, jedwabiu i wełny, zarówno utkanych w domu, jak i pochodzenia fabrycznego[18], a także lnu, płótna czy atłasu[8].

Koszula-kosoworotka jest noszona także współcześnie, ale w porównaniu do dawnej tradycyjnej jest szyta znacznie krótsza, na 65 do 70 cm długości, ma węższe rękawy, a po bokach są wstawiane kliny[19].

Sposób noszenia

edytuj

Do kosoworotki mężczyźni zakładali spodnie[6]. Kosoworotka była zawsze noszona na wierzch spodni[6][20]. Wpuszczenie kosoworotki w spodnie uważano za grzech[20].

Obowiązkowo kosoworotka była przewiązywana paskiem w talii[6][20], często z pomponami[14], lub skórzanym pasem[14].

Krój i sposób jej noszenia był taki sam u starowierców, jak i prawosławnych[20].

Na koszulę-kosoworotkę początkowo nakładano kaftan, a w XIX wieku wśród pracowników fabryk, rzemieślników i chłopów pojawiła się moda na nakładanie kamizelki[6]. Charakterystyczny dla drugiej połowy XIX i początku XX wieku męski strój miejski składał się z kosoworotki przewiązanej paskiem i wypuszczonej na spodnie, które zostały wpuszczone w długie buty, oraz kamizelki lub marynarki typu europejskiego[21].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Rubaszka – długa i luźna przepasana bluza męska noszona w Rosji[16].
  2. ↑ Koszula-rubaszka starego typu nie miała kołnierzyka, a jedynie wycięcie na szyję[11].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tomasz Bohun: Okolice Tuły. [w:] Historia [on-line]. Rzeczpospolita, 2008. [dostęp 2018-05-14]. (pol.).
  2. ↑ Павел Басинский: Святой против Льва. Иоанн Кронштадтский и Лев Толстой. История одной вражды. Litres, 2018. ISBN 978-5-17-077185-1.
  3. ↑ a b Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego. Pierwsze wydanie w Internecie. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-12)]. (pol.).
  4. ↑ a b Павел Иванович Кушнер (Институт этнографии имени Н.Н. Миклухо-Маклая): Русские: историко-этнографический атлас. T. 1: Земледелие, крестьянское жилище, крестьянская одежда. Москва: Наука, 1967, s. 237.
  5. ↑ Людмила Валериановна Данилова, А. К. Соколов: Традиционный опыт природопользования в России. Москва: Наука, 1998, s. 287. ISBN 5-02-002443-0.
  6. ↑ a b c d e f g h Денис Фокин: Приволжье. Большая книга по краеведению – Население Нижегородской области. Litres, 2013, s. 85. ISBN 978-5-699-57053-9.
  7. ↑ a b Deborah Kopka: Passport Series: Eastern Europe and Russia. Milliken Publishing Company, 2011, s. 124. ISBN 978-1-4291-2260-3.
  8. ↑ a b РУБАХА КОСОВОРОТКА – СТАРИННАЯ ОДЕЖДА НА НОВЫЙ ЛАД. Русь Великая, 2015. [dostęp 2018-05-08]. (ros.).
  9. ↑ a b О.Р. Будина, М. П.. Шмелева. ЗНАЧЕНИЕ ГОРОДА В ИНТЕГРАЦИИ БЫТОВОЙ КУЛЬТУРЫ. „СОВЕТСКАЯ ЭТНОГРАФИЯ”. IV, s. 22, 1991. Изд-во Академии наук СССР. ISSN 0038-5050. 
  10. ↑ И.И. Шангина: Русский традиционный быт: энциклопедический словарь. Москва: Азбука-классикаrok, 2003, s. 543, 544. ISBN 5-352-00337-X.
  11. ↑ a b c d Е.В. Арсеньева, А.А. Лебедева, Л.В. Тазихина и др. ; лит. обраб. Н.И. Воробьева и А.А. Лебедевой ; отв. ред. А.А. Лебедева: Крестьянская одежда населения европейской России, XIX-начало XX в: определитель. Москва: Научно-исследовательский институт культуры, 1971, s. 166, 262, 352.
  12. ↑ О.В. Голубкова, Л.М. Мельникова: Проблемы трансмиссии и бытования этнокультурных традиций славянского населения Сибири XVIII-XX вв. сборник – Л.М. Мельникова: Особенности бытования русского народного костюма в Приангарье с XVII до начала XX вв.. Новосибирск: Ин-т археологии и этнографии СО РАН, 2005, s. 149.
  13. ↑ Awlaad e Rasool SAW: Дмитрий Лихачев и его эпоха: воспоминания, эссе, документы, фотографии. Изд-во "Логос", 2006, s. 198. ISBN 5-87288-197-5.
  14. ↑ a b c Наталья Николаевна Соснина, Изабелла Шангина: Русский традиционный костюм: иллюстрированная энциклопедия. Исскуство-СПБ, 2006, s. 134. ISBN 5-210-01612-9.
  15. ↑ Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego: Rubaszka-kosoworotka. [w:] Tadeusz Konwicki „Kronika wypadków miłosnych”, strona 167, Czytelnik wydanie IV, 1991, Warszawa [on-line]. nfjp.pl. [dostęp 2018-05-17]. (pol.).
  16. ↑ Słownik Języka Polskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2018-05-16]. (pol.).
  17. ↑ Владимир Лопатин, Людмила Лопатина: Иллюстрированный толковый словарь современного русского языка. Litres, 2017, s. 277. ISBN 978-5-699-22388-6.
  18. ↑ E. P. Chernukha, E. Yu. Moiseenko, I. I. Vishnevskaya, L. V. Efimova, M. M. Postnokova-Loseva, T. S. Alyoshina, T. T. Korshunova, V. A. Malm: History of Russian Costume from the Eleventh to the Twentieth Century. New York: Metropolitan Museum of Art, 1977, s. 16. ISBN 0-87099-160-4.
  19. ↑ Вера Николаевна Белицер: Очерки по этнографии народов коми XIX-начало XX в. Изд-во Академии наук СССР, 1958, s. 242.
  20. ↑ a b c d Антонина Александровна Заварина: Русское население восточной Латвии во второй половине XIX- начале XX века: историко-этнографический очерк. Рига: Зинатне, 1986, s. 206.
  21. ↑ О.Р. Будина, М.Н. Шмелева. ТРАДИЦИЯ В КУЛЬТУРНО-БЫТОВОМ РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОГО РУССКОГО ГОРОДА. „СОВЕТСКАЯ ЭТНОГРАФИЯ”. VI, s. 35, 1982. МОСКВА: НАУКА. ISSN 0038-5050. 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kosoworotka&oldid=73077003”