Wikipedia

Kosmatka

rodzaj roślin

Kosmatka (Luzula DC.) – rodzaj roślin z rodziny sitowatych. Należą do niego 124 gatunki[4]. Występują one na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, zwykle w klimacie chłodnym, w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach górskich. Do flory Polski należy 10 gatunków.

Kosmatka
Ilustracja
Kosmatka brunatna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

sitowate

Rodzaj

kosmatka

Nazwa systematyczna
Luzula DC.
Lamarck et A. P. de Candolle, Fl. Franç. ed. 3. 3: 158. 17 Sep 1805 (nom. cons.)[3]
Typ nomenklatoryczny

Luzula campestris (L.) DC. (typ. cons.)[3]

Synonimy
  • Cyperella J.G.H.Kramer ex MacMill.
  • Ebingeria Chrtek & Krísa
  • Gymnodes (Griseb.) Fourr.
  • Juncoides Ség.
  • Luciola Sm.
  • Nemorinia Fourr.
  • Pterodes (Griseb.) Börner[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kosmatka polna (L. campestris)
L. comosa

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Kosmatki występują w strefie klimatu chłodnego na obu półkulach, w strefie międzyzwrotnikowej głównie na terenach górskich[5]. Najliczniejsze są w strefie umiarkowanej i chłodnej Eurazji; tylko w Europie rośnie ich 31 gatunków[6], z czego 10 rośnie w Polsce[7]. W Ameryce Północnej obecne są 23 gatunki[8][6], w Australii 15, z czego 12 to endemity[6], w Nowej Zelandii rośnie 13 gatunków rodzimych[9].

Gatunki flory Polski[7]

Morfologia

edytuj
Pokrój
Byliny, zwykle kępiaste, z kłączem najczęściej niemal pionowym, rzadko z rozłogami. Łodyga walcowata[8][5].
Liście
Skupione zwykle tylko u nasady łodygi[5]. Z pochwą liściową zamkniętą u nasady. Blaszka liściowa płaska lub kanalikowata, bez języczka i poprzecznych przegród, na brzegu z wielokomórkowymi[8], białawymi włoskami[5].
Kwiaty
Rzadko pojedyncze, zwykle skupione w wierzchotkach tworzących złożone kwiatostany luźne lub gęste na szczycie łodygi. Podsadki wspierające kwiatostan zwykle dwie, liściopodobne. U nasady gałązek kwiatostanu występują zredukowane 1–2 podsadki, natomiast u nasady szypułek kwiatowych 2–3 przysadki. Kwiaty są obupłciowe, trzykrotne, promieniste i drobne. Okwiat składa się z dwóch okółków po 3 listki. Pręcików jest 6[8] i zwykle są one krótsze od okwiatu[5]. Pylniki są dwukomorowe, podługowate do równowąskich. Zalążnia powstaje z trzech owocolistków zrośniętych, jest jednokomorowa, górna, z trzema zalążkami. Szyjka słupka krótka[5].
Owoce
Kulistawa torebka, zwykle z dzióbkiem na szczycie. Zawiera trzy nasiona kuliste lub jajowate. Nasiona wyposażone są w białawy elajosom, często podobnej wielkości jak samo nasiono[8].

Systematyka

edytuj
 
L. hawaiiensis
 
Kosmatka gajowa (Luzula luzuloides)
 
Kosmatka licznokwiatowa (Luzula multiflora)
 
L. nivea
 
L. pilosa
 
Kosmatka olbrzymia (Luzula sylvatica)

Rodzaj potwierdzony został w analizach filogenetycznych jako takson monofiletyczny[10][11]. Rodzaj tradycyjnie dzielony był na trzy podrodzaje: Marlenia, Luzula i Pterodes. Podrodzaj Marlenia jest monotypowy (obejmuje tylko L. elegans) i zajmuje pozycję bazalną w obrębie rodzaju. Pozostałe podrodzaje oraz 7 sekcji, na które dzielony był podrodzaj Luzula, nie zostały potwierdzone jako monofiletyczne w analizach filogenetycznych[11].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny sitowatych (Juncaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales) stanowiącego jeden z kladów jednoliściennych (monocots)[2][12].

Lista gatunków[4]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  3. ↑ a b Luzula. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-10-21]. (ang.).
  4. ↑ a b c Luzula DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-24].
  5. ↑ a b c d e f Di yang mei shu: Luzula. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 545, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e Janice Coffey Swab: Luzula. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  9. ↑ Luzula. [w:] New Zealand Plant Conservation Network [on-line]. [dostęp 2022-10-24].
  10. ↑ Phylogeny Conclusion. Juncaceae Phylogeny Group. [dostęp 2010-11-19]. (ang.).
  11. ↑ a b Viktorie Brožová, Jarosław Proćków, Lenka Záveská Drábková, Toward finally unraveling the phylogenetic relationships of Juncaceae with respect to another cyperid family, Cyperaceae, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 177, 2022, s. 107588, DOI: 10.1016/j.ympev.2022.107588 [dostęp 2024-12-10].
  12. ↑ Genus Luzula DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-24].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kosmatka&oldid=75515803”