Koropiec
Koropiec (ukr. Коропець, Koropeć) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie w rejonie czortkowskim[2] obwodu tarnopolskiego.
 Pałac Badeniego w Koropcu | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
8,61 km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3555 | ||||
| Kod pocztowy |
48370 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 48°56′19″N 25°10′46″E/48,938611 25,179444
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytujKoropiec (Kropiec) był głównym miastem osobnego powiatu (łac. districtus), który początkowo był stawiany na równi obok powiatów halickiego i trembowelskiego[3].
W 1427 wzmiankowano, że Koropiec posiada prawa magdeburskie oraz że król Władysław Jagiełło uposażył istniejący już wcześniej kościół parafialny[4]. Do połowy XV wieku Koropiec należał do dóbr królewskich. W 1453 właścicielem miasta był Michał Buczacki[4].
Fedor Lubartowicz m.in. posiadał też zamek w Koropcu (zdaniem Łeontija Wojtowycza, chodzi o Koropiec na brzegu Dniestra)[5]. Fedor Lubartowicz zdaniem Zygmunta Radzimińskiego miał m.in. syna Andruszka (zm. ok. 1438), księcia na Koropcu[6]. Przez pewien czas Koropiec był własnością Zofii z Mieleckich, żony Jana Karola Chodkiewicza[4].
W 1607 został zniszczony przez Tatarów. W 1615 wieś była już własnością Stefana Potockiego, wojewody bracławskiego. Dziedziczona w rodzinie Potockich przez dwa stulecia.
Przy końcu XVIII w. Koropiec nabyty został przez Mysłowskich h. Rawicz. Nowi właściciele w pocz. XIX w. wybudowali klasycystyczny pałacyk. W drugiej poł. XIX w. właścicielem był Alfred Mysłowski, zamiłowany hodowca koni i uczestnik wyścigów. Żoną jego była Helena z Młockich, jedna z uznanych piękności Lwowa. Urokowi pałacu w Koropcu (między innymi marmurowe żłoby w stajniach) nie mógł oprzeć się[potrzebny przypis] marszałek Sejmu Galicyjskiego (namiestnik c. k.) Stanisław Marcin Badeni, który nabył pałac od syna Alfreda (Alfreda jr) w 1893. Po nim zaś majątek przypadł najmłodszemu jego synowi, Stefanowi, który był jego właścicielem do 1939 r.
W II Rzeczypospolitej wieś była siedzibą gminy wiejskiej Koropiec w powiecie buczackim, województwo tarnopolskie.
W 1929 roku liczyła 5366 mieszkańców.
Przez pewien czas Koropiec był siedzibą rejonu koropieckiego[7].
W latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA w samym Koropcu zamordowali 40 Polaków oraz powiesili Ukrainkę, żonę Polaka, i troje jej dzieci. Dokonali też zbrodni na Polakach we wsiach: Barysz, Korościatyn, Puźniki, Zalesie, położonych na północ od Koropca[8].
W 1989 liczyło 3779 mieszkańców[9].
W 2013 liczyło 3474 mieszkańców[10].
Zabytki
edytuj
- pałac w Koropcu – pierwszy niewielki klasycystyczny pałac zwieńczony czterospadowym dachem został wzniesiony przez Mysłowskich na początku XIX w. Hrabia Stanisław Marcin Badeni przebudował pałac do 1906 roku na wielkopańską rezydencję w stylu neorenesansowym[11]. Pałac został zniszczony w latach 1914–1920, ale wkrótce go odbudowano. Po 1945 r. mieścił się w nim dom dziecka i szkoła. Pałac otacza park krajobrazowy z początku XIX w. Przed 1939 r. park miał 200 ha, obecnie około 6 ha.
- kościół rzymskokatolicki pw. św. Mikołaja poświęcony w 1868 roku[4]. Powstał dzięki funduszom rodziny Mysłowskich i zapisowi księdza Marcina Mierzwińskiego. Kościół konsekrowano w 1882 roku[4]. Zrujnowany w okresie Ukraińskiej SRR po wysiedleniu z tych ziem Polaków w 1946 roku, gdy zamieniono go na magazyn ziarna, a od 1960 roku na salę sportową i sklep meblowy. Remontowany po upadku ZSRR z inicjatywy polskiego duchownego ks. Ludwika Rutyny i poświęcony ponownie w 1992 roku.
- cmentarz katolicki z 650 polskimi nagrobkami.
- cerkiew na Przewoźcu pw. Zaśnięcia Bogarodzicy z 1785 r.
- pomnik Anieli Krzywoń poległej w bitwie pod Lenino, Polki z położonej na północ wsi Puźniki.
Ludzie związani z Koropcem
edytuj- Adam Fedorowicz – starosta powiatu buczackiego, w 1937 r. otrzymał honorowe obywatelstwo m.in. Koropca[12]
- Władysław Julian Jachimowski (1826–1908)[13] – polski duchowny, dziekan tymczasowy w Buczaczu[14].
- ks. Jakób Kaczorowski – proboszcz w Koropcu, tymczasowy dziekan buczacki w 1848[15]
- Mysłowscy a wśród nich:
- Antoni Mysłowski (ur. 1802, zm. 10 grudnia 1872) – dziedzic Koropca (70), autor: Uwagi nad handlem zbożowym...
Ludzie urodzeni w Koropcu
edytuj- Michał Kaziów – polski pisarz i publicysta, dziennikarz radiowy pracownik Polskiego Związku Niewidomych.
- Marko Kahaniec[16] – ukraiński chłop, działacz społeczny[17][18]
- Iwan Dolisznij – ukraiński ekonomista, ojciec akademika Marjana Dolisznego[19]
- Michał Sobków – polski lekarz (specjalista w zakresie medycyny przemysłowej), pamiętnikarz, pisarz[20]
Przypisy
edytuj- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017, s. 66. (ukr.)
- ↑ Про утворення та ліквідацію районів [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-14] (ukr.).
- ↑ Przemysław Dąbkowski: Zaginione księgi sądowe województwa ruskiego i bełskiego. Lwów, 1921, s. 66.
- ↑ a b c d e Kurzej, s. 115–117.
- ↑ Łewko Wojtowycz: Żydacziwske kniaziwstwo (1393-1442), s. 116. (ukr.)
- ↑ Tamże. shron.chtyvo.org.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-29)]., s. 117. (ukr.)
- ↑ Mapa. (ukr.)
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 154, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 90-96, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Stanisław Rossowski, Gazeta Lwowska. 1937, nr 245, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, 27 października 1937 (pol.).
- ↑ Józef Mandziuk. Bibliografia prac ks. prof. dra hab. Mariana Banaszaka. „Saeculum Christianum” : pismo historyczno-społeczne. 1/2, s. 22 [10], 1994.
- ↑ Catalogus Universi Venerabilis Cleri Saecularis et Regularis Archidioeceseos Leopolitanae ritus latini pro Anno Domini MDCCCLXXVIII. Leopoli, 1878, s. 12. (łac.)
- ↑ Schematismus Universi Saecularis et Regularis Cleri Archi Diaeceseos Metropol. Leopol. Rit. Lat. MDCCCXLVIII. Leopoli, 1848, s. 12–13. (łac.)
- ↑ Ostap Czeremszynśkyj: Kahaneć Marko Wasylowycz. [W:] Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny. T. 11 : Зор – Как. Kijów, 2011, s. 564. (ukr.)
- ↑ Rada Państwa. „Kurjer Lwowski”. 246, s. 3–4, 27 maja 1908.
- ↑ Polała się krew. „Kurjer Lwowski”. 65, s. 3, 8 lutego 1908.
- ↑ Stepan Dawymuka. Marjan Dolisznij. „Dzwin”, 8 (874) (sierpień 2017), s. 229–230. (ukr.)
- ↑ Jerzy Bogdan Kos. Lek. Michał Sobków. 03.11.1927-08.01.2014 r.. „Medium : gazeta Dolnośląskiej Izby Lekarskiej”.
Bibliografia
edytuj- Koropiec, wś, pow. tłumacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 414.
- Przewoziec 1.) cz. Koropca, na południe od tej wsi, pow. buczacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 188.
- Przewoziec 3.) wieś, pow. buczacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 188., obecnie część wsi
- Michał Kurzej: Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja w Koropcu. W: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej / redakcja naukowa Jan. K. Ostrowski. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 18. Kraków: Antykwa, drukarnia Skleniarz, 2010, s. 115–129, il. 186–217. [dostęp = 2020-09-21]