Koper (roślina)
Koper (Anethum) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae). W zależności od ujęcia obejmuje jeden gatunek – koper ogrodowy (Anethum graveolens)[4][5], czasem wyodrębniane są dwa[6][7] do czterech gatunków[8]. Rośliny tu zaliczane pierwotnie występowały w północnej Afryce i południowo-zachodniej Azji[7].
 Morfologia (Anethum graveolens) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
koper |
| Nazwa systematyczna | |
| Anethum L. Sp.Pl.2 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Zaliczany tu koper ogrodowy A. graveolens uprawiany jest od co najmniej 400 r. p.n.e.[4] i został szeroko rozpowszechniony w strefie międzyzwrotnikowej i strefach umiarkowanych[7]. Gatunek ten uprawiany jest także w Polsce[9]. Stosowany jest jako przyprawa, zwłaszcza do aromatyzowania ryb i ogórków, poza tym do zup i sałatek. Podawany jest w postaci herbatek niemowlętom w przypadku kolek[4].
Morfologia
edytujRośliny jednoroczne lub dwuletnie o długich i sztywnych korzeniach[10]. Liście pocięte na równowąskie odcinki[11]. Kwiaty drobne, zebrane w baldach złożony. Pokryw i pokrywek brak. Kielich z bardzo drobnymi ząbkami. Płatki korony żółtawe, zakończone łatką. Owoce to jajowate i szeroko eliptyczne rozłupnie. Od strony grzbietowej są spłaszczone, żebra są wyraźne, boczne żebra są oskrzydlone[11].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna według APweb (2001– 2022)
Rodzaj należący do podrodziny Apioideae Seemann, rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.), rzędu selerowców (Apiales Lindl.), kladu astrowych w obrębie okrytonasiennych[2].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993– 1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Aralianae Takht., rząd araliowce (Araliales Reveal), rodzina selerowate (Apiaceae Lindl.), syn. Umbelliferae Juss.), rodzaj koper (Anethum L.)[12]
- Wykaz gatunków w ujęciu The Plant List[8]
(w innych ujęciach wszystkie włączane są do gatunku Anethum graveolens[4] lub status gatunku ma także A. theurkauffii – endemit Mauretanii[7])
- Anethum foeniculoides Maire & Wilczek
- Anethum graveolens L. – koper ogrodowy
- Anethum sowa Roxb. ex Fleming
- Anethum theurkauffii Maire
Zobacz też
edytuj- koper włoski, czyli fenkuł włoski (Foeniculum vulgare)
- koper morski, czyli kowniatek nadmorski (Crithmum maritimum)
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 50, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 313. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d Anethum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-09-25].
- ↑ a b Anethum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2019-06-15].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 117.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Anethum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).