Konstanty Rokicki
Konstanty Rokicki (ur. 16 czerwca 1899 w Warszawie, zm. 18 lipca 1958 w Lucernie) – polski urzędnik konsularny, wicekonsul RP w Rydze i Bernie, uczestnik akcji ratowania Żydów z Holocaustu, członek grupy Ładosia[1][2], w której w latach 1941–1943 produkował fałszywe paszporty latynoamerykańskie, które ratowały od wywózki Żydów do obozów zagłady.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 czerwca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 lipca 1958 |
| wicekonsul RP w Rydze | |
| Okres |
od 1934 |
| pracownik poselstwa RP w Kairze | |
| Okres |
od 1936 |
| wicekonsul RP w Bernie | |
| Okres |
od 1939 |
| Odznaczenia | |
 
| |
_Grab_auf_dem_Friedhof_Friedental,_Stadt_Luzern.jpg)
Życiorys
edytujDzieciństwo i życie osobiste
edytujUrodził się w rodzinie Józefa i Konstancji z d. Pawełkiewicz. Podporucznik kawalerii, prawdopodobnie uczestnik wojny polsko-bolszewickiej dwukrotnie odznaczony za waleczność[3], w 1934 został zakwalifikowany jako oficer rezerwy do I Pułku Strzelców Konnych. 17 sierpnia 1936 Rokicki zawarł małżeństwo z Marią z domu Goldman (Goldmanis). Miał z nią córkę, Wandę Rokicką (1938–2008), późniejszą pracownicę ONZ w Genewie.
Kariera dyplomatyczna i grupa Ładosia
edytujW 1931 wstąpił do służby konsularnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W latach 1932–1933 był pracownikiem kontraktowym konsulatu RP w Mińsku, w latach 1934–1936 wicekonsulem w Rydze, a w latach 1936–1938 pracownikiem kontraktowym poselstwa RP w Kairze. Od 1939 do 1945 był wicekonsulem RP w Bernie. Pracował także dla polskiego wywiadu[4].
W latach 1941–1944 wypisał ręcznie, przy pomocy swojego współpracownika Juliusza Kühla, od kilkuset do kilku tysięcy paszportów Republiki Paragwaju, które następnie szmuglowane były do gett okupowanej Polski i ratowały ich żydowskich posiadaczy przed wywózką do obozów zagłady. Paszporty Paragwaju, w odróżnieniu od paszportów innych państw Ameryki Łacińskiej, miały szczególną wartość, ponieważ kraj ten – pod naciskiem Polski i Stolicy Apostolskiej – tymczasowo uznał ich ważność[5].
Pieniądze na przekupywanie konsula honorowego Paragwaju, berneńskiego notariusza Rudolfa Hügliego, pochodziły ze zbiórek organizowanych przez amerykańskich i szwajcarskich Żydów, a także z funduszy przekazywanych przez rząd na uchodźstwie na „opiekę nad uchodźcami”. Listy beneficjentów i ich zdjęcia szmuglowane były do Berna z okupowanej Polski dzięki sieci organizacji żydowskich, w szczególności Agudat Israel i Relico (Relief Committee for Jewish War Victims). Na ich czele stali Chaim Eiss oraz Abraham Silberschein.
Konsul Rokicki odszedł ze służby w 1945 po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej i osiadł na stałe w Szwajcarii.
Odznaczenia
edytujNazwisko Rokickiego przez lata nie pojawiało się w literaturze, choć znalazło się w 1945 w podziękowaniach od Agudat Israel dla polskiego poselstwa obok nazwisk posła Aleksandra Ładosia, Juliusza Kühla oraz Stefana Ryniewicza. Organizacja twierdziła w nim, że bez ich działalności nie udałoby się uratowanie „wielu setek osób”[6]. O roli Rokickiego w akcji ratowania Żydów napisali po raz pierwszy w sierpniu 2017 dziennikarze Mark MacKinnon[7] oraz Zbigniew Parafianowicz i Michał Potocki[8]. W kwietniu 2019 Rokicki został uhonorowany przez Jad Waszem tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata[9].
W czerwcu 2019 został pośmiertnie odznaczony Medalem Virtus et Fraternitas[10][11].
Alternatywne interpretacje
edytujW jednym z dokumentów[12] oraz w artykule MacKinnona[7] występuje wzmianka, że paszporty wypisywali – obok Rokickiego – również Juliusz Kühl i Stefan Ryniewicz. Jest to mało prawdopodobne ze względu na brak doświadczenia konsularnego Kühla i wyższy status Ryniewicza, który był wówczas zastępcą szefa placówki. Ponadto sam Kühl, którego status dyplomatyczny nie był uznawany przez Szwajcarów, wskazał w czasie swojego przesłuchania na Rokickiego, zaś poselstwo nie zaprzeczyło tym twierdzeniom.
Kontrowersja Instytutu Jad Waszem
edytujW kwietniu 2019 Instytut Jad Waszem poinformował o przyznaniu tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata konsulowi Konstantemu Rokickiemu, którego uznał za lidera grupy Ładosia i o przyznaniu wyrazów uznania „konsulom” Aleksandrowi Ładosiowi i Stefanowi Ryniewiczowi[13]. Decyzja zawierająca poważne błędy faktograficzne (Ładoś i Ryniewicz byli przełożonymi Rokickiego, a nie jego podwładnymi i żaden z nich nie był konsulem) spotkała się z protestem rodziny Rokickiego, której przedstawicielka odmówiła przyjęcia medalu do wyjaśnienia sprawy dwóch pozostałych dyplomatów[14]. Decyzja wywołała także reakcję ponad 30 ocalonych przez grupę Ładosia, którzy wystosowali do Jad Waszem list protestacyjny[15]. Również ambasador RP w Szwajcarii Jakub Kumoch, określił decyzję Jad Waszem jako „nieporozumienie”[16], podkreślając, że Rokicki działał pod kierownictwem Ładosia i Ryniewicza[17]. Zaprotestował również jeden z odkrywców grupy Ładosia, polski konsul honorowy w Zurychu Markus Blechner[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Michał Potocki: Grupa Ładosia ratująca Żydów, to był sprawny mechanizm. „Badacze ustalają nazwiska ocalonych i ich potomków”. wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2019-02-13].
- ↑ Końcowe prace nad listą ocalałych z tzw. Grupy Ładosia. thenews.pl. [dostęp 2019-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-14)].
- ↑ Informacja o zmarłych: Rokicki Konstanty [online], nekrologi-baza.pl [dostęp 2017-12-05].
- ↑ Zbigniew Parafianowicz, Michał Potocki, Ludzie Ładosia szpiegowali dla Polski [online], www.gazetaprawna.pl, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-27].
- ↑ List nuncjusza apostolskiego do posła USA w Szwajcarii (oryginał w Archiwum Federalnym w Bernie).
- ↑ List dziękczynny Harry’ego A. Goodmana z 2 stycznia 1945, adresowany do MSZ RP w Londynie (oryginał w Instytucie gen. W. Sikorskiego w Londynie).
- ↑ a b Mark Mackinnon: He should be as well known as Schindler’: Documents reveal Canadian citizen Julius Kuhl as Holocaust hero, The Globe and Mail.
- ↑ Michał Potocki, Zbigniew Parafianowicz: Polak na polecenie rządu ratował Żydów od Holokaustu. Świat się o tym nie dowiedział, „Gazeta Prawna” 7 sierpnia 2017.
- ↑ Konsul Konstanty Rokicki uznany przez Yad Vashem za Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2019-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-15)].
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 658 – pkt 11.
- ↑ Prezydent wręczył Medale Virtus et Fraternitas. prezydent.pl, 19 czerwca 2019. [dostęp 2019-06-19].
- ↑ Zeznania Rudolfa Hügliego z 14 stycznia 1943 (oryginał w Archiwum Federalnym w Bernie).
- ↑ PAP: Yad Vashem: Konstanty Rokicki kluczowy w Grupie Berneńskiej. gosc.pl. [dostęp 2019-06-03].
- ↑ Zbigniew Parafianowicz, Michał Potocki: Błędy we wniosku Yad Vashem ws. Rokickiego. Nie wiadomo, czy krewna bohatera weźmie udział w uroczystościach. wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2019-06-03].
- ↑ Marcin Makowski: Grupa Ocalałych pisze do Yad Vashem. Chodzi o polskich dyplomatów. opinie.wp.pl. [dostęp 2019-06-03].
- ↑ PAP: Yad Vashem explains honouring just one Bernese Group member. tvp.pl. [dostęp 2019-06-03].
- ↑ Jakub Kumoch: The Polish Holocaust hero you’ve never heard of. blogs.timesofisrael.com. [dostęp 2019-06-03].
- ↑ PAP: Cała grupa Ładosia z tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata? "Wypaczenie istoty wspólnej akcji". wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2019-06-03].
Bibliografia
edytuj- Agnieszka Haska: „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 11 (2015), s. 299–309.
- Stanisław Nahlik: Przesiane przez Pamięć, Kraków 2002.
- Michał Potocki, Zbigniew Parafianowicz: Tak polska ambasada ratowała Żydów. System berneński działał jak zegarek. Gazeta Prawna, 2018. [dostęp 2018-03-13].
Linki zewnętrzne
edytuj- Jakub Kumoch: 70 lat nieistnienia Konstantego Rokickiego. dziennik.pl, 2018-10-09. [dostęp 2018-10-09].
- Hołd dla konsula Konstantego Rokickiego. prezydent.pl, 2018-10-09. [dostęp 2018-10-09].