Konrad Prószyński
Konrad Prószyński, ps. „Kazimierz Promyk”, „Pisarz Gazety Świątecznej” (ur. 7 lutego?/19 lutego 1851 w Mińsku, zm. 8 lipca 1908 w Warszawie) – polski działacz oświatowy, pisarz, wydawca.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Narodowość | |
Życiorys
edytujUrodzony w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Był synem Stanisława Antoniego Prószyńskiego i Pelagii z domu Kułak. Ojciec jego prowadził w Mińsku zakład fotograficzny, jeden z pierwszych w Polsce (założony w 1839 roku). Jako młody człowiek zesłany wraz z rodzicami i rodzeństwem do Tomska w zachodniej Syberii w wyniku oskarżenia ojca o działalność patriotyczną, polegającą między innymi na umieszczaniu symboli narodowych Polski i Litwy na wykonywanych przez niego fotografiach rodzinnych. Na zesłaniu poznał Stanisława Witkiewicza, późniejszego historyka sztuki i krytyka literackiego, syna Ignacego Witkiewicza zesłanego do Tomska za udział w powstaniu styczniowym. Przedostał się wraz ze Stanisławem Witkiewiczem w wieku 17 lat do kraju i po kilkuletnich staraniach, w 1873 roku, uzyskał zwolnienie rodziców i rodzeństwa z zesłania.
W 1875 założył tajne Towarzystwo Oświaty Narodowej mające na celu szerzenie oświaty wśród ludu; autor elementarzy, m.in. pierwszego nowoczesnego elementarza (wyd. 1875) oraz wydanej w 1879 Obrazkowej nauki czytania i pisania (zwycięstwo na międzynarodowej wystawie Londyńskiego Towarzystwa Pedagogicznego 1893). Propagował nauczanie indywidualne metodą samokształcenia; położył zasługi w upowszechnianiu czytelnictwa na wsi. Od 1881 wydawał tygodnik dla chłopów Gazeta Świąteczna. Zwolennik pracy organicznej i solidaryzmu narodowego. W 1878 założył w Warszawie Księgarnię Krajową, zajmującą się rozpowszechnianiem literatury popularnej oraz popularnonaukowej. Otrzymał tytuł członka honorowego Towarzystwa Szkoły Ludowej[1].
Był członkiem Ligi Narodowej[2].
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera T-1-15/16)[3].
Upamiętnienie
edytujW 1911 planowano ustanowienie pomnika Konrada Prószyńskiego według przygotowanego projektu Czesława Makowskiego[4].
Jednej z ulic na Starym Żoliborzu w Warszawie nadano imię Kazimierza Promyka.
Rodzina
edytujDwukrotnie żonaty, z Cecylią z domu Puciata (zmarła w 1884 r.) oraz z Wandą z Korzonów. Z pierwszą żoną miał czworo dzieci, z drugą siedmioro.
Jego dzieci i wnuki to:
- Tadeusz Anastazy (1873-1925) dziennikarz, redaktor "Gazety Świątecznej" i poseł na Sejm;
- Kazimierz (1875-1945) wynalazca i konstruktor;
- Jadwiga (1877-1956) rysowniczka, żona senatora Michała Roga;
- Stefan (1879-1955) prawnik, profesor UMK w Toruniu;
- Tomasz (1887-1912) architekt;
- Pelagia Wanda (1889-1953) redaktorka "Gazety Świątecznej", żona agronoma Piotra Gałąski;
- Konrad Marcjan (1891-1944) kapitan marynarki handlowej i dziennikarz, ostatni redaktor "Gazety Świątecznej";
- Janina (1892-1956) malarka i dziennikarka;
- Stanisława (1896-1966) dziennikarka;
- Bolesław Antoni (1902-1920) uczeń, zginął podczas Bitwy Warszawskiej pod Ossowem;
- Marek Józef (1906-2003) geolog i geograf[5]. Wnukiem Konrada jest Mieczysław Prószynski, syn Marka Prószyńskiego[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. LXXIII.
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 581.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: KONRAD PRÓSZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-17].
- ↑ Pamięci znakomitego pedagoga. „Nowości Illustrowane”. Nr 29, s. 8, 22 lipca 1911.
- ↑ Dzieci Promyka. KonradPrószyński.pl, 27.08.2013. [dostęp 2018-04-06]. (pol.).
- ↑ Szczepan Lewicki: Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996
Bibliografia
edytuj- M.St.. Konrad Prószyński (kartka jubileuszowa). „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 166-170, Nr 1 z 1906.
- Szczepan Lewicki, Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
- Władysław Jewsiewicki, „Kazimierz Prószyński”, wyd. Interpress, Warszawa 1974