Kompania graniczna KOP „Osowik”
Kompania graniczna KOP „Osowik” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 1600/tjn./O.de B/25, w drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w terminie do 1 marca 1925 sformowano 12 batalion graniczny [1], a w jego składzie 2 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 80 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 2 kompania graniczna KOP „Osowik” nadal podlegała dowódcy batalionu KOP „Skałat”[2].
Służba graniczna
edytujPodstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[3]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[4].
2 kompania graniczna „Osowik” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 24 kilometrów 890 metrów[5]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Kaniówka”, „Tarnoruda”, „Pastołóka” i „Zajączki” z komendantury „Satanów”[6].
Kompanie sąsiednie:
- 4 kompania graniczna KOP „Podwołoczyska” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Kałaharówka” – 1928[7], 1929[8], 1931[6], 1932[9], 1934[10]
- 1 kompania graniczna KOP „Podwołoczyska” ⇔ 3 kompania graniczna KOP „Postołówka” – 1938[11]
Działania kompanii we wrześniu 1939
edytuj17 września 1939 pododdziały batalionu KOP „Skałat” zostały zaatakowane przez oddziały 17 Korpusu Strzeleckiego komdiwa Konstantina Stiepanowicza Kołganowa (ros. Константин Степанович Колганов), wzmocnione czołgami 10 BPanc płk. Iwanowa, 38 BPanc. płk. Piotra Wołocha oraz pododdziałami 22 Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza NKWD[12].
2 kompania graniczna „Osowik” 17 września w zasadzie nie była atakowana. Na rozkaz kpt. Harnera rozpoczęła przygotowania do opuszczenia pozycji. Jako że dowództwo baonu utraciło kontakt z pułkiem, ppłk Janusz połączył się z pełniącym funkcję dowódcy obszaru tyłowego na Podolu gen. Łuczyriskim, od którego otrzymał rozkaz opuszczenia Skałatu i prowadzenia działań opóźniających na kierunku Sorock-Trembowla-Buczacz. Dowódca baonu rozkazał dowódcy 2 kompanii opuszczenie zajmowanych pozycji i dołączenie do sił głównych baonu[13]. W godzinach popołudniowych pododdziały znajdujące się w Skalacie opuściły miasto maszerując w kierunku Sorocka. Oddziały sowieckie nie podejmowały jakichkolwiek działań w stosunku do maszerujących Polaków. W Sorocku dowódca batalionu otrzymał kolejny rozkaz od gen. bryg. Łuczyńskiego. Miał wycofywać się na granicę rumuńską lub węgierską. Po przeprowadzeniu oceny położenia ppłk Janusz zdecydował się na powrót baonu do Skałatu. 18 września batalion powrócił do swoich koszar i rozkazem dowódcy został rozwiązany. Dowódca batalionu wraz z oficerami oczekiwał wejścia oddziałów Armii Czerwonej. Po wejściu do miasta sowietów oficerowie i podoficerowie zostali aresztowani[13].
Struktura organizacyjna
edytuj| Struktura organizacyjna 2 kompanii granicznej KOP „Osowik” | |||
|---|---|---|---|
| Lata | 1928-1934[7][8][6][9][10][c] | 1938[11] | 17 września 1939 [14] |
| Strażnice | strażnica KOP „Rożyska”[d] | ||
| strażnica KOP „Tarnoruda”[e] | |||
| strażnica KOP „Łuka Mała”[f][g] | |||
| strażnica KOP „Kokoszyńce”[h] | strażnica KOP „Kozina”[i] | ||
| strażnica KOP „Kałaharówka”[j] | |||
| Inne | pluton odwodowy | ||
Dowódcy kompanii
edytujUwagi
edytuj- ↑ Osowik, gmina Ostapie, powiat skałacki, województwo tarnopolskie
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 369
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Różyska”, „Turówka”, „Kokoszańce” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ wieś Rożyska, gmina Turówka, powiat skałecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ miasteczko Tarnoruda, gmina Turówka, powiat skałecki, województwo tarnopolskie
- ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Luka Mała → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1928 i Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 5/1929
- ↑ wieś Łuka Mała, gmina Turówka, powiat skałecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Kokoszyńce, gmina Turówka, powiat skałecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Kozina, gmina Krasne, powiat skałecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Kałaharówka, gmina Krasne, powiat skałecki, województwo tarnopolskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Stefan Fijałkowski, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 2 kompanii granicznej „Osowik”. We wrześniu 1939 dowódca 1 kompanii granicznej „Podwołoczyska”[15].
- ↑ Józef Dębowski (1907-1940), kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca 1 kompanii granicznej „Podwołoczyska”. We wrześniu 1939 dowódca 2 kompanii granicznej „Osowik”. Więzień obozu w Ostaszkowie. Zamordowany przez NKWD.[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 308.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 5/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 39/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 59/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 90/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 211.
- ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 213.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 315.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 716.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 666.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 715.
Bibliografia
edytuj- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)