Kompania graniczna KOP „Krzyżówka”
Kompania graniczna KOP „Krzyżówka” (wcześniej „Czyste”) – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pograniczapełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 7 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 5 kompanię graniczną KOP[3]. W 1934 1 kompania graniczna KOP „Czyste” podlegała dowódcy batalionu KOP „Podświle”[4].
Potem przeniesiono dowództwo kompanii do Krzyżówki[5]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 1 kompania graniczna KOP „Krzyżówka” podlegała nadal dowódcy batalionu KOP „Podświle”[6].
Służba graniczna
edytujPodstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[7]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[8].
1 kompania graniczna „Czyste” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 640 metrów[4]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Starosiele”, „Stodoliszcze” i „Czernica” z komendantury „Stodoliszcze”[9].
- Wydarzenia
- W meldunku sytuacyjnym z 17 stycznia 1925 napisano:
- 15 stycznia 1925 o godz. 1.00 patrol KOP w folwarku Zaholek aresztował niejakiego Józefa Zymanowskiego, którego od dawna poszukiwała Policja Państwowa za kradzież koni i przemytnictwo. Przekazany został Policji Państwowej w Prozorokach[10].
- Sąsiednie kompanie graniczne
- 3 kompania graniczna KOP „Dziwniki” ⇔ 4 kompania graniczna KOP „Dokszyce” – 1928[11], 1929[12], 1931[9], 1932[13], 1934[14], 1938[15]
Struktura organizacyjna
edytujStrażnice kompanii w latach 1928 – 1929[11][12]
- strażnica KOP „Kamienny Wóz”
- strażnica KOP „Lipowo”
- strażnica KOP „Hornowo Wierciński”[c]
- strażnica KOP „Hornowo Bartkiewicz”
- strażnica KOP „Trościanica”
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934[9][13][16][d]
- strażnica KOP „Lipowo”
- strażnica KOP „Hornowo Wiercińskie”[e]
- strażnica KOP „Hornowo Bartkiewicz”[f]
- (20)[19] strażnica KOP „Trościanica”[g]
- Strażnice kompanii w 1938[20]
Organizacja kompanii 17 września 1939[21][22]:
- dowództwo kompanii
- 1 strażnica KOP „Hornowo Wiercińskie”[h]
- 2 strażnica KOP „Trościanica”[i]
Dowódcy kompanii
edytuj- por. Władysław Nowakowski (był 30 IX 1928 − 10 X 1929) → zawieszony w czynnościach służbowych[23]
- p.o. por. Piotr Zdunek (10 X 1929 − 15 XI 1929)[24]
- por. Władysław Nowakowski (15 XI 1929 − 25 I 1930) → zawieszony w czynnościach służbowych[25]
- p.o. por. Piotr Zdunek (25 I 1930 − 31 III 1930)[26]
- kpt. Belestyn Latawiec (31 III 1930 −14 VI 1930)[27]
- w.z. por. Włodzimierz Pasiecznicki (11 VI 1930 − 30 IX 1930)[28]
- por. / kpt. Paweł Staroń (30 IX 1930 −)[28]
- kpt. Jan Wilczak (był 31 X 1932 −)[29]
Uwagi
edytuj- ↑ zaścianek Krzyżówka, gmina Smołwy, powiat brasławski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Hornowo Wiercińskie → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937[17]. Wymienił następujące strażnice: „Grazie”, „Lipowo”, „Borsuczyno”, „Bortkiewicze”[18][niewiarygodne źródło?].
- ↑ zaścianek Hornowo IV, gmina Hołubicze, powiat dziśnieński, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ zaścianek Hornowo I, gmina Hołubicze, powiat dziśnieński, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Trościanica, gmina Dokszyce, powiat dziśnieński, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ zaścianek Hornowo IV (Hornowo–Wierciński), gmina Hołubicze, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
- ↑ wieś Trościanica, gmina Dokszyce, powiat dziśnieński, województwo wileńskie
Przypisy
edytuj- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 8/25.
- ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 295.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 38/1934.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 8/1925.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53 i 54/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83 i 84/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 54/1934.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 87.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 276.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 70/25.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 305.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 184.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 69 i 11.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 11.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 11 i 16.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 16.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 20 i 24.
- ↑ a b Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 24.
- ↑ Obsada oficerska bg „Podświle” ↓, s. 45.
Bibliografia
edytuj- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Podświle” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/161.)