Komisariat Straży Granicznej „Pudełko”
Komisariat Straży Granicznej „Pudełko” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1929–1939.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza
edytujNa wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[3]. Komisariat Straży Celnej „Leman”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Chorzele”[4].
1 czerwca 1921 w Lemanie stacjonowała jeszcze 1 kompania celna 1 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Leman, Kozioł, Zimna, Łacha, Łączki, Warmiak[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej od pododdziałów 1 batalionu celnego przejęła Straż Celna[5].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[7]. Już rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski odtworzył komisariat „Leman”[8].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytuj1 czerwca 1921 w Lemanie stacjonowała 1 kompania celna 1 batalionu celnego[5].
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[9]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Leman”, przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 1 „Stawiski”, określił numer i strukturę[8]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu do Pudełka[10]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki I linii „Pudełko” do Łączek[10]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[11]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Łomża”. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił placówkę I linii „Olszanka” z komisariatu „Pudełko” i przydzielił go do komisariatu „Kolno”[12].
Służba graniczna
edytujKomisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości około 18,5 kilometra[13].
- Sąsiednie komisariaty
- komisariat Straży Granicznej „Kolno” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Myszyniec” − październik 1929
Komenda komisariatu
edytuj| Kierownicy/komendanci komisariatu | ||
|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
| podkomisarz | Henryk Proszkowski[14] | przed 1932 |
| starszy przodownik | Władysław Mańczak | był 1 I 1933[15] – |
| podkomisarz | Bolesław Ściegienny[16] | był w XII 1936 |
| podkomisarz | Henryk Milli | 12 III 1938[17] - 5 X 1938 |
| aspirant | Aleksander Kamiński[18][19] | 5 X 1938 – 1939 |
| Zastępcy komendanta komisariatu | ||
| przodownik | Marian Solnicki | – 30 IV 1939[20] |
| starszy strażnik podchorąży | Józef Minkiewicz | 1 V 1939[21] – |
Struktura organizacyjna
edytujOrganizacja komisariatu w październiku 1929[8]:
- 6/1 komenda − Leman
- placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Leman”
Organizacja komisariatu w 1933[22]:
- komenda − Leman
- placówka Straży Granicznej I linii „Turośl”
- placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”
Organizacja komisariatu w 1934 i 1937[22]:
- komenda − Leman
- placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko” → w 1937 przeniesiono do Łączek
- placówka Straży Granicznej II linii „Turośl”
Organizacja komisariatu w 1939[22]:
- komenda − Pudełko
- placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”?
- placówka Straży Granicznej II linii „Turośl”
Organizacja komisariatu w 1939[23] (wg Sobczaka):
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
- ↑ a b c OdeB batalionów celnych ↓, s. 1bc.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 117.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120-122.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
- ↑ Wykazy jednostek IG „Łomża” ↓, s. 2.
- ↑ Wykazy imienne IG „Łomża” ↓, s. 234.
- ↑ Wykazy imienne IG „Łomża” ↓, s. 183.
- ↑ Kronika IG „Łomża” ↓, s. 12.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/13.
- ↑ Wykazy imienne IG „Łomża” ↓, s. 229.
- ↑ Kronika IG „Łomża” ↓, s. 2/29.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
- ↑ a b c Polak 1998 ↓, s. 65.
- ↑ Sobczak 2014 ↓, s. 10.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
- Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
- Odpisy z kronik komisariatów Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1937–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/439.)
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
- Wykazy imienne oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Łomża” 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/501.)
- Wykazy jednostek Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1932–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/445.)
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.