Komisariat Straży Granicznej „Cieszyn”
Komisariat Straży Granicznej „Cieszyn” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza
edytujNa wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Cieszyn”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Cieszyn”[3].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Cieszyn”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujRozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Cieszyn” do Inspektoratu Granicznego nr 17 „Biała” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[7]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 roku w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Pogwizdów” z komisariatu Straży Granicznej „Zebrzydowice” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Cieszyn”[8].
Rozkazem nr 3 z 8 września 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938 roku zarządził przeniesienie siedzib komendy obwodu „Bielsko” do Cieszyna, a komisariatu i placówki II linii „Cieszyn” do Cierlicka Górnego[9]. Ponadto komisariat „Cieszyn” miał zorganizować nowe placówki linii w miejscowościach: Domasławice Górne, Sobieszowice Górne, Błędowice Dolne, oraz zapewnić częściową obsadę personalną nowo utworzonego komisariatu Straży Granicznej „Ligotka Kameralna”[10].
Służba graniczna
edytuj
Sąsiednie komisariaty:
Kierownicy/komendanci komisariatu
edytuj| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| komisarz | Włodzimierz Krogulski[a][b] | 1 VII 1928 – 22 VI 1929[13] | kierownik komisariatu „Tarnowskie Góry” |
| komisarz | Wilhelm Pfister | był II 1933[14] | |
| komisarz | Henryk Roszkowski[15] | 10 XI 1933[16] – był X 1935 | |
| komisarz | Edward Fox | 1 VI 1938[17] - 29 X 1938[18] | kwatermistrz K.Ob. „Cieszyn” |
Struktura organizacyjna
edytuj
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[5]:
- komenda – Cieszyn
- placówka Straży Granicznej I linii „Boguszowice”
- placówka Straży Granicznej I linii „Cieszyn”
- placówka Straży Granicznej I linii „Puńców”
- placówka Straży Granicznej II linii „Cieszyn”
Organizacja komisariatu w listopadzie 1929[19]:
- 1/17 komenda – Cieszyn
- placówka Straży Granicznej I linii „Boguszowice”
- placówka Straży Granicznej I linii „Cieszyn”
- placówka Straży Granicznej I linii „Puńców”
- placówka Straży Granicznej II linii „Bielsko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Cieszyn”
Organizacja komisariatu w 1935[20]:
Uwagi
edytuj- ↑ Włodzimierz Krogulski – od 1914 żołnierz 14 kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Ranny w bitwie pod Młotkowem. W maju 1915 ukończył Szkołę Podchorążych i został przydzielony do 6 pułku piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego, a zimą 1918 wcielony do wojska austriackiego i wysłany na front włoski. Tam zostaje powtórnie ranny. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie ukraińskim w Galicji Wschodniej. W okolicy Stryja dostał się do niewoli ukraińskiej. Po uwolnieniu, dowodził kompanią sztabową 12 Dywizji Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lipcu 1922 w stopniu przodownika przeszedł do służby w Straży Celnej na stanowisko kierownika placówki SC „Bystrzec”. W marcu 1928 w stopniu podkomisarza wstąpił do Straży Granicznej. W od lipca 1928 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Cieszyn”. W 1928 przeniesiony został na identyczne stanowisko w Tarnowskich Górach. W 1932 wyznaczony na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”, a w listopadzie 1934 przeniesiony w stan nieczynny[11].
- ↑ Według Kozłowskiego Włodzimierz Krogulski wyznaczony został na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”[11], a na podstawie Historii Inspektoratu Granicznego „Częstochowa” należy wnioskować, że był wyznaczony na stanowisko kwatermistrza tegoż Inspektoratu[12]
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 31.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 26.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 110.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 129–130.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 130.
- ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 168–169.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 12, 23.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 62.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 72.
- ↑ Kronika komisariatu „Lipiny” ↓, s. 29.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/24.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/52.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
- ↑ Promińska 2011 ↓, s. 5.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa” z lat 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lipiny Ślaskie” z lat 1927–1936. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/591.)
- Wykazy imienne oficerów, szeregowych i pracowników cywilnych Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/159.)