Komisariat Straży Granicznej „Chorzele”
Komisariat Straży Granicznej „Chorzele” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza
edytujNa wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[3]. Komisariat Straży Celnej „Chorzele”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Chorzele”[4].
1 czerwca 1921 roku w Chorzelach stacjonowała jeszcze 3 kompania celna 1 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Zaręby I, Zaręby II, Kopiejka, Chorzele, Wasiły, Wólka, Ryki-Borkowo i w Janowie[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 1 batalionu celnego przejęła Straż Celna[5].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Chorzele”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujRozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[8]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Chorzele” do Inspektoratu Granicznego nr 2 „Przasnysz” i określił jego strukturę organizacyjną[9]. Rozkazem Inspektora Okręgowego z 2 kwietnia 1928 komisariat „Janowo” przekazał placówkę „Wólka Zdziwolska” i „Ryki Borkowe” komisariatowi „Chorzele”[10]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 7 z 25 maja 1928 placówka II linii „Grabowo” przeniesiona została do komisariatu SG „Myszyniec”[11]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[12]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 roku w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[13]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Przasnysz”.
Służba graniczna
edytujSąsiednie komisariaty:
Funkcjonariusze komisariatu
edytuj| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| podkomisarz | Leon Mazurkiewicz | - 12 VIII 1939 | kwatermistrz O SG „Chorzów” |
| wz. aspirant | Marian Stryczniewicz | 29 III 1939[14] - 3 VI 1939[15] | komisariat „Zaręby” |
| aspirant | Jan Pększyc | 12 VIII 1939[16] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| przodownik | Roman Stuszewski | – 30 IV 1939[17] | |
| starszy strażnik podchorąży | Marian Gollas | 1 V 1939[18] – | |
Struktura organizacyjna
edytujOrganizacja komisariatu w marcu 1928[9]:
- komenda − Chorzele
- placówka Straży Granicznej I linii „Sosnówek”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chorzele”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wasiły-Zygny”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pełty”
- placówka Straży Granicznej II linii „Chorzele”
- Placówka Straży Granicznej II linii „Grabowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Przasnysz”
Organizacja komisariatu w październiku 1929[12]:
- 3/2 komenda − Chorzele
- placówka Straży Granicznej I linii „Sosnówek”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chorzele”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wasiły-Zygny”
- placówka Straży Granicznej II linii „Chorzele”
- placówka Straży Granicznej II linii „Przasnysz”
Organizacja komisariatu w 1933 i 1934[19]:
- komenda − Chorzele
- placówka Straży Granicznej I linii „Sosnówek”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chorzele”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wasiły-Zygny”
- placówka Straży Granicznej II linii „Chorzele”
Organizacja komisariatu w 1937[19]:
- komenda − Chorzele
- placówka Straży Granicznej I linii „Cupel” (???)
- placówka Straży Granicznej I linii „Sosnówek”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chorzele”
- placówka Straży Granicznej II linii „Chorzele”
Organizacja komisariatu w 1939[20]:
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
- ↑ a b OdeB batalionów celnych ↓, s. 1bc.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 134.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 1.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 12.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120-122.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 49/39.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 41/39.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 63/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
- ↑ a b Polak 1998 ↓, s. 65.
- ↑ Sobczak 2014 ↓, s. 10.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
- Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
- Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
- Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/1.)
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/351)
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)