Komarno (województwo dolnośląskie)
Komarno (niem. Kammerswaldau[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie karkonoskim, w gminie Janowice Wielkie, w Górach Kaczawskich w Sudetach Zachodnich.
| wieś | |
.jpg) Pałac w Komarnie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
410-630 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
916[2] |
| Strefa numeracyjna |
75 |
| Kod pocztowy |
58-500[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DJE |
| SIMC |
0189687 |
Położenie na mapie gminy Janowice Wielkie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego  | |
 50°55′32″N 15°52′13″E/50,925556 15,870278[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujLeży u podnóży należącego do Korony Gór Polski, najwyższego szczytu Gór Kaczawskich – Skopca (724 m n.p.m.). Stanowi typową wieś łańcuchową[5].
Podział administracyjny
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0189693 | Chałupy | część wsi |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.
Historia
edytujPierwsze wzmianki na temat wsi pochodzą z 1305 roku – nosiła wtedy nazwę Kemreswalde[5]. Z 1318 roku pochodzi informacja o istniejącym już kościele. Była to miejscowość szlachecka, znacznie rozbudowana i zaliczona do jednych z większych w Kotlinie Jeleniogórskiej[8][9].
Położenie z dala od głównych szlaków komunikacyjnych sprawiło, że miejscowość stale się rozwijała. Źródła podają, że około 1786 roku Komarno zamieszkiwało 160 chałupników, 28 zagrodników oraz 20 kmieci. Był tu również jeden z ośrodków tkactwa chałupniczego. Komarno posiadało wówczas dwa kościoły – ewangelicki i katolicki. W zapiskach wymieniana jest też szkoła ewangelicka, powstała w 1742 roku.
W XIX wieku osada liczyła już 213 domów, dwór, 2 folwarki, wiatrak oraz młyny wodne.
W drugiej połowie XIX wieku Kammerswaldau (jak się wówczas nazywała miejscowość[5]), ze względu na malownicze położenie, zaczęło wykorzystywać swą popularność wśród turystów. Z zapisków wynika, że przed II wojną światową funkcjonowały tu 4 obiekty noclegowe (jednym z nich była karczma sądowa).
W czasie II wojny światowej Komarno (wraz z Nową Kamienicą) było miejscem, w którym przechowywano cenne zbiory archiwalne z Jeleniej Góry. Najprawdopodobniej w 1944 r. zostały w nim zabezpieczone archiwalia z Archiwum Miejskiego i Powiatowego w Jeleniej Górze. W sumie z Archiwum wywieziono do Komarna i Nowej Kamienicy 121 skrzyń, z których 76 zawierało akta Archiwum Miejskiego, a 45 akta Archiwum Powiatowego.
W 1946 roku zmieniono nazwę miejscowości na Komarno[5]. Po wojnie Komarno częściowo się wyludniło (głównie w górnych partiach). Działający PGR pozwolił utrzymać rolniczy charakter miejscowości. Do roku 1970 funkcjonował tu duży młyn, a w latach 80. prosperowało we wsi około 111 gospodarstw rolnych, jednak pod koniec dekady ich liczba zmalała do 46.
Obecnie w Komarnie odnotowuje się tendencję wzrostową ludności. Główną przyczyną tego zjawiska jest atrakcyjne krajobrazowo położenie miejscowości na południowym stoku z widokiem na panoramę Karkonoszy, a także funkcjonujące połączenie komunikacji miejskiej z Jelenią Górą.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[10]:
Kościół pw. św. Jacka
edytuj- wzniesiony w latach 1769-1772 kościół pw. św. Jacka służył miejscowej społeczności ewangelickiej. Budynek ma plan ośmioboku, z dwoma frontonami wejściowymi. Frontony akcentowane są przez trójkątne tympanony i skromne portale o wykroju koszowym. Główny portal zdobią ukośnie ustawione filary. Wnętrze kościoła okalają dwie kondygnacje empor, wspartych na drewnianych kolumnach z głowicami lub pseudogłowicami, pokrytych pseudokopułą. Parapety empor ozdobione zostały płycinami. We wnętrzu zachowała się w oryginalna drewniana, polichromowana ambona oraz ołtarz, a także kamienny kartusz. Pierwotnie całość wystroju kościoła uzupełniały późnogotyckie figury z XVI w. i meble z przełomu XVIII/XIX w. Większość elementów wyposażenia przeniesiono do kościoła pw. św. Jana Chrzciciela.Obecnie kościół pełni rolę kościoła filialnego parafii Matki Boskiej Pocieszenia.
- kościół katolicki pw. św. Jana Chrzciciela pochodzi najprawdopodobniej z początku XIV w. W końcówce XV w. został przebudowany, a w 1780 roku powiększony. Charakteryzuje się architekturą jednonawową, nakrytą sklepieniem krzyżowym i dwuspadowym dachem. Na sklepieniu dostawiona jest wieża, a do północnej ściany przylega prezbiterium z zakrystią. Od południa do wieży przylega barokowa kaplica grobowa z kartuszem herbowym. We wnętrzu kościoła zachował się ostrołukowy kamienny portal prowadzący z zakrystii do prezbiterium. Na wewnętrznej ścianie prezbiterium widnieją pozostałości sakramentarium. Z oryginalnego wyposażenia kościoła zachowała się jedynie późnogotycka mensa ołtarzowa i drewniana empora organowa.
- cmentarz katolicki (nieczynny)
Zespół pałacowy
edytuj- zespół pałacowy, z drugiej połowy XVII w., przebudowany w XIX w.
- pałac, po zachowanych do dnia dzisiejszego na terenie pałacowym fragmentach innej budowli, historycy przypuszczają, że mógł stać tam wybudowany w XIII wieku zamek, jednak nie zachowała się żadna wzmianka w dokumentach. Pierwszym udokumentowanym rodem w Komarnie, który władał majątkiem był ród von Zedlitz, potem pałac był własnością m.in. Johana Augusta von Bothmar, generała Lindera, rodziny von Stosch i rodziny Loesch. Gruntowna przebudowa pałacu nastąpiła w 1842 roku. Zasypano wówczas otaczającą go fosę, a w miejscu wieży wybudowano jadalnię. Zasłonięto również dziedziniec stalową konstrukcją i szklanym dachem. Wykonano również dekoracje w stylu klasycystycznym. Pozostałościami poprzedniego stylu są zachowane na pierwszym piętrze kaplicy zamkowej sklepienia. Po II wojnie światowej pałac i zabudowania folwarczne zajmował PGR, szkoła i dom dziecka. Z układu pałacu i obejścia widoczne są dziś ślady średniowiecznej budowli, która posiadała nieistniejącą już wieżę, jak i most zwodzony
- park
inne zabytki:
- stare kamienne krzyże, kiedyś stanowiące część muru, który otaczał kościół pw. św. Jana Chrzciciela, teraz są porozstawiane na terenie przykościelnym, przy zachodnim narożniku. Na jednym z krzyży jest ledwo widoczny zarys miecza, drugi ma obłamane ramię i wykonano na nim ryt kordu[8]. Nie jest znany wiek, przeznaczenie ani pierwotne położenie tych krzyży. Pojawiająca się hipoteza, że są to tzw. krzyże pokutne nie ma oparcia w żadnych dowodach ani badaniach a jest oparta jedynie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże monolitowe, o których nic nie wiadomo, są krzyżami pokutnymi[11], chociaż w rzeczywistości powód fundacji takiego krzyża może być różnoraki, tak jak każdego innego krzyża. Niestety hipoteza ta stała się na tyle popularna, że zaczęła być odbierana jako fakt i pojawiać się w lokalnych opracowaniach, informatorach czy przewodnikach jako faktyczna informacja, bez uprzedzenia, że jest to co najwyżej luźny domysł bez żadnych bezpośrednich dowodów.
-
Kościół św. Jacka i Jana Chrzciciela -
-
-
Kościół św. Jacka -
Kościół św. Jacka - wnętrze (2019) -
-
-
Park pałacowy
_(017)_jar.jpg)
_(010).jpg)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56579
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 500 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c d e-karkonosze. [dostęp 2010-06-09]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Natalia Poniatowska Wasiak: Historia Komarna. [dostęp 2010-06-09]. (pol.).
- ↑ M. Staff: Słownik geografii turystycznej Sudetów. Rudawy Janowickie. Warszawa: 1998.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 45. [dostęp 2012-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11-12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32-37, 2010.