Kolonia mieszkaniowa przy ul. Wspólnej w Poznaniu

Kolonia mieszkaniowa przy ul. Wspólnej w Poznaniu – blok zabudowy kwartału ulic Wspólna – Rolna – Tokarska w Poznaniu, zrealizowany w 1927, według projektu Władysława Czarneckiego, a wzorowany na wiedeńskich Arbeiterhofach (zwłaszcza wzorcowym Karl-Marx-Hof), czyli tamtejszych osiedlach robotniczych, realizujących obfity program socjalny z finansów miejskich.

Widok od ul. Wspólnej/Tokarskiej

Widok dziedzińca rekreacyjnego, zabudowanego garażami niezgodnie z intencją architekta

Jeden z wiedeńskich Arbeiterhofów, będący wzorem dla Czarneckiego (Karl-Marx-Hof)

Geneza i architektura

Osiedle wzniesiono m.in. dla osób wysiedlonych z Łazarza, w ramach realizacji inwestycji związanych z Powszechną Wystawą Krajową (w 1929).

Cały kwartał zabudowano właściwie jednym budynkiem – potężnym prostokątem z wielkim dziedzińcem w środku. Blok jest trzykondygnacyjny, zróżnicowany architektonicznie za pomocą licznych uskoków, mansard i loggii, rozbijających optycznie ciężką bryłę. Na osi wschód-zachód przebito dwie bramy przejazdowe.

Podwórko wewnątrz budynku ma 8 400 m² i jest najprawdopodobniej największym podwórkiem na świecie.

Mieszkania i program socjalny

Mieszkania na terenie kolonii były niewielkie (jedno- i dwupokojowe) z zapleczem sanitarnym. Najmniejsze były po prostu kuchniami mieszkalnymi. Ciekawy był natomiast program socjalny osiedla. Czarnecki planował, na wzór Wiednia, umieszczenie na dziedzińcu dwóch budynków – pralni samoobsługowej i ochronki dla dzieci. Nie zostało to jednak zrealizowane, ze względu na zbytni radykalizm takiego pomysłu w polskich warunkach. Pralnie ostatecznie powstały na strychach, a dziedziniec obsadzono zielenią i zabudowano place zabaw z ławkami. Do dziś osiedle zachowało się w mocno niezmienionej formie (nie licząc szpetnych bud i garaży wybudowanych po II wojnie na dziedzińcu).

Niewykluczone, że dodatkową inspiracją dla Czarneckiego były znacznie wcześniejsze warszawskie osiedla projektu Edwarda Goldberga z lat 1898 – 1900, zlokalizowane na Woli, z fundacji bankiera Hipolita Wawelberga.

Komunikacja

Dojazd zapewniają tramwaje linii 2, 9 i 10, podążające w kierunku pętli Dębiec do przystanku Wspólna lub autobus linii 171 do przystanku Wspólna n/ż.

Zobacz też

• osiedla na Dębcu w Poznaniu
• Kolonia kolejowa przy pl. Lipowym w Poznaniu
• Kolonia robotników kolejowych na Wildzie
• Zespół mieszkaniowy przy ul. Wspólnej 51–61 w Poznaniu

Bibliografia

• MagdalenaM. Mrugalska-Banaszak MagdalenaM., Wilda – dzielnica Poznania 1253–1939, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 1999, s. 180, ISBN 83-87847-20-8, OCLC 177304975 .
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, s. 225, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .
• Praca zbiorowa, Poznań – spis zabytków architektury, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2004, ss. 190, 226, 243, ISBN 83-89525-07-0
• WładysławW. Czarnecki WładysławW., To był też mój Poznań, JanuszJ. Dembski, JózefJ. Skoracki (ilustr.), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1987, ISBN 83-210-0665-5, OCLC 830205227 . Brak numerów stron w książce
• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8