Kolegiata Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim
Kościół św. Piotra i Pawła oraz Michała Archanioła (farny) w Lidzbarku Warmińskim. Od 2008 roku siedziba kapituły kolegiaty.
 nr rej. 50 (L/5) z dnia 16.09.1949 r.[1]
| |||||||||||||||||||
| kolegiata, kościół farny kościół parafialny | |||||||||||||||||||
.jpg) Kolegiata od strony zachodniej (2024) | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||
| Kolegiata • nadający tytuł |
od 23 kwietnia 2008 | ||||||||||||||||||
| Wezwanie |
Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz św. Michała Archanioła | ||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
29 czerwca - Świętych Apostołów Piotra i Pawła 29 września - św. Michała Archanioła | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lidzbarka Warmińskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu lidzbarskiego  | |||||||||||||||||||
 54°07′27″N 20°34′48″E/54,124167 20,580000
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Historia kościoła
edytujPierwszym proboszczem lidzbarskim w latach 1305–1321 był ks. Heynemann, który posługę kapłańską sprawował w kościele drewnianym. Przypuszczalnie pierwszy kościół drewniany w Lidzbarku spalił w 1311 r. książę litewski Witenes. Znana jest data konsekracji kościoła drewnianego z roku 1315 pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Budowę świątyni murowanej zrealizowano w II połowie XIV w. w formie trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali. Kościół posiada sklepienia gwiaździste z końca XIV w. w nawie głównej i nawach bocznych oraz z XV w. w kaplicach przywieżowych. Wieża kościelna, początkowo niska z nadbudową drewnianą, wybudowana została w ostatnich latach XIV w. i była podwyższana w dwóch kolejnych wiekach do obecnej wysokości 66 m[2]. Po pożarze kościoła w 1698 (spłonął dach i wieża) i później wykonanym remoncie na dachu kościoła pojawiła się barokowa sygnaturka, a wieżę kościelną ozdobił hełm o trzech piramidalnie ustawionych latarniach zakończony chorągiewką z herbem biskupa Teodora Potockiego. Kościół został rozbudowany w latach 1892–1896, kiedy to od strony wschodniej dobudowano neogotyckie trójnawowe bazylikowe prezbiterium, nową zakrystię i kruchty boczne.
Wnętrze
edytuj
W kościele Św. Apostołów Piotra i Pawła przeważa wyposażenie neogotyckie, chociaż zachowała się część starszych zabytków.
Ołtarze
edytuj
W kościele już w XVI w. było dziewięć ołtarzy. Obecny neogotycki ołtarz główny pochodzi z pierwszego dwudziestolecia XX w. Ozdobą tego ołtarza jest rokokowa balustrada wykonana przypuszczalnie przez Schmidta z Reszla i posągi dwóch aniołów przypisywane Perwangerowi z Tolkmicka. W zwieńczeniu ołtarza bocznego w zakończeniu nawy południowej znajduje się grupa św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 r. W ołtarzu tym znajduje się obraz MB Śnieżnej z XVII w. zakryty srebrną sukienką. W lidzbarskiej farze z ołtarzy bocznych znajdujących się przy filarach dwa zasługują na uwagę. Ołtarz (przy trzecim filarze od prezbiterium, między nawą środkową a południową) z XVII w. z obrazem św. Walentego uzdrawiającego chorego – obraz malowany przez Meyera, oraz równoległy ołtarz po stronie północnej św. Michała Archanioła fundowany przez biskupa warmińskiego Szyszkowskiego.
Epitafia
edytujW posadzce kościoła zachowało się ok. 25 znacznie już zatartych płyt nagrobnych. Najcenniejsze z okresu renesansu są wmurowane w ścianę kościoła. Należy do nich mosiężna płyta Hildebranda Ferbera (brata biskupa Ferbera zmarłego w 1530) oraz Krystyny Flaschbinder (matki biskupa warmińskiego Jana Dantyszka zmarłej w 1539). Do późniejszych należą: epitafium Jerzego Szyszkowskiego fundowane w 1641 przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego i płyta nagrobna Tomasza Bagniewskiego fundowaną 1736 przez biskupa Szembeka.
Skarbiec
edytujO skarbcu lidzbarskiej fary pisał Mieczysław Orłowicz w następujący sposób:
W skarbcu kilka artystycznych zabytków, wśród nich pięć kielichów gotyckich trzy renesansowe i dwa barokowe, pozłacany mały pacyfikał gotycki, oraz bardzo piękny pacyfikał barokowy. Jest tu też, jeszcze z epoki gotyckiej pochodzący, relikwiarz w formie popiersia św. Idy, miedziany, złocony ze srebrną koroną na głowie (XV w.).
Do najważniejszych zbiorów skarbca lidzbarskiej fary należą:
- herma św. Idy z ok. 1420 r. w srebrnej koronie z XX w.
- gotyckie kielichy (dwa z XV w. i jeden z XVI w.)
- pacyfikał (krzyż) z XVI w. – posiadający stopę i nodus z początków XVIII w., z umieszczonym na nim krzyżem z XVI w.
- pacyfikał z XIII w. i stanowiąca komplet XVIII w. monstrancja
Pozostałe wyposażenie
edytuj- rokokowe rzeźby,
- barokowa chrzcielnica,
- wczesnorenesansowa płyta nagrobna z 1530 z warsztatu Vischerów,
- przy kościele figura Maryi z Dzieciątkiem z 1709 oraz fragment barokowego muru udekorowanego dziewięcioma posągami apostołów[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ a b Piotr Skurzyński, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Wyd. Sport i Turystyka - Muza SA, Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 117.