Wikipedia

Kolczurka klapowana

Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata) – gatunek jednorocznego pnącza z rodziny dyniowatych z monotypowego rodzaju Echinocystis J. Torrey et A. Gray, Fl. N. Amer. 1: 542. Jun 1840 (nom. cons.)[4]. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej – w południowej Kanadzie oraz w północnej i środkowej części Stanów Zjednoczonych, częściej na wschodzie kontynentu, rzadziej na zachodzie[5][6]. Jako gatunek introdukowany rośnie w strefie umiarkowanej w Europie i Azji[5]. W Europie i w Polsce gatunek inwazyjny[7]. Na kontynencie amerykańskim gatunek rośnie w lasach i zaroślach w dolinach rzek i na obrzeżach mokradeł, wzdłuż rowów i brzegów zbiorników, także wzdłuż przytorzy i ogrodzeń. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna dla efektownych białych kwiatostanów[6].

Kolczurka klapowana
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

dyniowate

Rodzaj

kolczurka

Gatunek

kolczurka klapowana

Nazwa systematyczna
Echinocystis lobata (Michx.) Torr. &. Gray
Fl. N. Amer. (Torr. & A. Gray) 1: 542. 1840 [Jun 1840][3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Sprowadzony został do Europy jako roślina ozdobna na przełomie XIX i XX wieku. Przez kilka dziesięcioleci obserwowany był jako dziczejący na nielicznych stanowiskach (także w I połowie XX wieku w Polsce). W drugiej połowie XX wieku gatunek zaczął się gwałtownie rozprzestrzeniać, początkowo wciąż w dużym stopniu dzięki popularności w uprawie i ucieczkom z ogrodów[7]. Na początku XXI wieku gatunek w Polsce był już pospolity niemal w całym kraju (rzadki tylko w południowej części lubuskiego, w środkowej części Pomorza i na Mazurach)[8].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Pnącze zielne, jednoroczne. Łodyga słabo owłosiona, wspinająca się za pomocą wąsów czepnych z rozgałęzieniami do III rzędu[9]. Pędy osiągają do 6, czasem 8 m długości[7].
Liście
Miękkie, 5–7 klapowe, ostro zakończone, lekko piłkowane na długich ogonkach. Dojrzałe do ok. 8 cm długości.
  •  
    Pęd z wąsem czepnym
  •  
    Liście
Kwiaty
Roślina jednopienna, lecz rozdzielnopłciowa. Kwiaty sześciokrotne – żeńskie pojedyncze w rozgałęzieniach łodygi, męskie liczne, białe, zebrane w długie grona.
Owoc
Zielona owalna torebka pokryta miękkimi kolcami z 4 brązowymi lub czarnymi nasionami, przypominającymi nieco nasiona dyni. Mięsiste ścianki owocu oraz wnętrze są obficie wypełnione powietrzem i wodą. Owoc otwiera się przodem (stroną przeciwną do szypułki) i tylko na tyle, aby nasiona mogły wylecieć. Część nasion może zostać, lecz te po wyschnięciu wytrząśnie wiatr. Suche owoce są kłujące, a po zimie można obserwować ich wewnętrzny włóknisty stelaż.
  •  
    Kwiaty męskie
  •  
    Kwiat żeński
  •  
    Owoc
  •  
    Owoce
  •  
    Nasiona

Ekologia

edytuj
 
Masowo rosnąca kolczurka na brzegu rzeki na Litwie

Roślina mało wybredna, ale idealnym siedliskiem dla niej są aluwia nadrzeczne oraz wilgotne miejsca o pH obojętnym. Płoży się i wspina po drzewach i krzewach.

Stan prawny

edytuj

Kolczurka klapowana uznana została w Polsce za gatunek stwarzający zagrożenie, rozprzestrzeniony na szeroką skalę i podlegający szybkiej eliminacji[10]. Jej wprowadzanie do środowiska lub przemieszczanie w środowisku przyrodniczym jest zabronione przez Ustawę o ochronie przyrody z 2004 roku. Od 2012 roku także jej import, posiadanie, prowadzenie hodowli, rozmnażanie i sprzedaż wymagają specjalnego pozwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Nieprzestrzeganie wymienionych ograniczeń według ustawy o ochronie przyrody jest wykroczeniem podlegającym karze aresztu lub grzywny pieniężnej[11].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
  3. ↑ Echinocystis lobata. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
  4. ↑ Echinocystis. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-01-03]. (ang.).
  5. ↑ a b Echinocystis lobata (Michx.) Torr. & A.Gray. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-12].
  6. ↑ a b Echinocystis lobata (Michaux) Torrey & A. Gray. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-12].
  7. ↑ a b c Zygmunt Dajdok, Zygmunt Kącki: Kolczurka klapowana. W: Zygmunt Dajdok, Paweł Pawlaczyk (red.): Inwazyjne gatunki roślin mokradłowych Polski. Świebodzin: Wydawnictwo Klubu Przyrodników, 2009, s. 38-41. ISBN 978-83-87846-69-5.
  8. ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 61, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807.
  9. ↑ Echinocystis Torrey & A. Gray. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-12].
  10. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów Dz.U. z 2022 r. poz. 2649
  11. ↑ Tekst ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2022 r. poz. 916)
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kolczurka_klapowana&oldid=69407094”