Koczkodan nadobny

Koczkodan nadobny
	Cercopithecus neglectus
	Schlegel, 1876
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Cercopithecini
Rodzaj	koczkodan
Gatunek	koczkodan nadobny
Synonimy
	Cercopithecus brazzae Milne-Edwards, 1886; Cercopithecus neglectus brazziformis Pocock, 1907; Cercopithecus ezrae Pocock, 1908; Cercopithecus brazzae uellensis Lönnberg, 1919;
	Cercopithecus brazzae Milne-Edwards, 1886; Cercopithecus neglectus brazziformis Pocock, 1907; Cercopithecus ezrae Pocock, 1908; Cercopithecus brazzae uellensis Lönnberg, 1919;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan nadobny^[7] (Cercopithecus neglectus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1876 roku niemiecki zoolog Hermann Schlegel, nadając mu nazwę Cercopithecus neglectus^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to okolice Nilu Białego^[1], prawdopodobnie z ziem ludu Niam Niam lub Monbuttu^[8]^[9]^[10]. Holotyp to dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1860.4.20.7) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[11].

C. neglectus początkowo należał do grupy gatunkowej lhoesti, ale w 2001 roku został przypisany do własnej grupy gatunkowej neglectus^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos „małpa z długim ogonem”, od gr. κερκος kerkos „ogon”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[12].
neglectus: łac. neglectus „zignorowany, przeoczony, zaniedbany, pominięty”, od neglegere „zaniedbać”^[13].

Zasięg występowania

Koczkodan nadobny występuje w południowym Kamerunie (na północ od rzeki Sanaga, między rzekami Mbam i Djérem), południowej Republice Środkowoafrykańskiej, Gwinei Równikowej, Gabonie (na południe od rzeki Mpassa i jej dopływów), Kongu (na południe od rzeki Nambouli w Lefini Faunal Reserve), na wschód do Demokratycznej Republiki Konga, Ugandy, Kenii na wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich (Mathews Range Forest Reserve w Samburu) i południowo-zachodniej Etiopii oraz na południe do północno-wschodniej Angoli; obecny zasięg występowania w Ugandzie jest nieznany, ale w latach 60. XX wieku zgłaszano obserwacje w rejonach Bwamba Bukedi i Busia; dalsze występowanie w Etiopii jest niepewne^[9].

Morfologia

Jego długość ciała (bez ogona) wynosi od 44 do 55 cm. Ogon może mierzyć od 59 do 70 cm. Ważą zwykle od 3 do 5 kg^[14]^[15].

Koczkodan nadobny jest silnie zbudowany, ma na czole jaskrawą, zwracającą uwagę przepaskę obwiedzioną czarną sierścią oraz ostro odcinającą się od reszty twarzy białą brodę. Jego grzbiet stopniowo wznosi się ku ogonowi, tak że tylna część ciała położona jest wyżej od barków. Samice wyglądają tak samo jak samce, ale są jednak mniejsze od nich.

Ekologia

Habitat

Występuje w wilgotnych lasach równikowych, lasach górskich w pobliżu wody i lasach bagiennych. Koczkodany te są zwierzętami prowadzącymi dzienny tryb życia^[16].

Styl życia

Potrafią wyśmienicie wspinać się po drzewach, ale także z dość dużą łatwością potrafią poruszać się na powierzchni ziemi. Spędzają na niej większą czasu w poszukiwaniu pokarmu, jakim są liście, pędy, owoce, owady, i jaszczurki. Zdarza się również spotkać koczkodany nadobne w pobliżu upraw rolnych. Żyją w małych grupach rodzinnych, składających się z jednego dorosłego samca i kilku samic z młodymi, zdarza się jednak spotkać grupy liczące 35, a nawet więcej osobników^[16].

Rozmnażanie

Po ciąży trwającej od 177 do 187 dni samica rodzi 1 młode. Już po upływie jednego tygodnia młode odważa się na krótko oddalić od matki, a po 3 tygodniach zaczyna się wspinać i biegać wokoło żerującej grupy.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c H. Schlegel. Les Singes. Simiae. „Muséum d’Histoire Naturelle des Pays-Bas”. 7, s. 70, 1875. (fr.).
↑ A. Milne-Edwards. Histoire Naturelle. A. – Mammifères. „Revue scientifique”. Troisieme série. 12, s. 15, 1886. (fr.).
↑ R.I. Pocock. A monographic revision of monkeys of the genus Cercopithecus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1907 (3), s. 687, 1907. (ang.).
↑ R.I. Pocock. A description of a new species of Monkey of the genus Cercopithecus. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 54, s. 10, 1908. (ang.).
↑ A.J.E. Lönnberg. Contributions to the knowledge about the monkeys of Belgian Congo. „Revue zoologique africaine”. 7, s. 130, 1919–1920. (ang.).
↑ ^a ^b I.I. Mwenja I.I., F. Maisels & J.A.F.M.& J.A. Hart F. Maisels & J.A.F.M.& J.A., Cercopithecus neglectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus neglectus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus neglectus Schlegel, 1876. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
↑ 1860.4.20.7. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).
↑ neglectus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 680–681. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b JoshuaJ. Stein JoshuaJ., Cercopithecus neglectus (De Brazza's monkey) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2023-08-28] (ang.).

Bibliografia

Ilustrowana Encyklopedia Zwierząt - Warszawa 1997 - Dr Philip Whitfield

[Schlegel-1] H. Schlegel. Les Singes. Simiae. „Muséum d’Histoire Naturelle des Pays-Bas”. 7, s. 70, 1875. (fr.).

[Milne-Edwards-2] A. Milne-Edwards. Histoire Naturelle. A. – Mammifères. „Revue scientifique”. Troisieme série. 12, s. 15, 1886. (fr.).

[Pocock1907-3] R.I. Pocock. A monographic revision of monkeys of the genus Cercopithecus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1907 (3), s. 687, 1907. (ang.).

[Pocock1908-4] R.I. Pocock. A description of a new species of Monkey of the genus Cercopithecus. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 54, s. 10, 1908. (ang.).

[Lönnberg-5] A.J.E. Lönnberg. Contributions to the knowledge about the monkeys of Belgian Congo. „Revue zoologique africaine”. 7, s. 130, 1919–1920. (ang.).

[iucn-6] I.I. Mwenja I.I., F. Maisels & J.A.F.M.& J.A. Hart F. Maisels & J.A.F.M.& J.A., Cercopithecus neglectus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus neglectus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus neglectus Schlegel, 1876. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).

[nhm-11] 1860.4.20.7. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).

[Jobling-13] neglectus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).

[Zinner&inni-14] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 680–681. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[:0-16] JoshuaJ. Stein JoshuaJ., Cercopithecus neglectus (De Brazza's monkey) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2023-08-28] (ang.).

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]