Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz

Kościół farny św. Piotra i Pawła
w Görlitz
Pfarrkirche St. Peter und Paul (Görlitz);
Peterskirche (Görlitz)
	kościół parafialny
	; Widok ogólny
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Saksonia
Miejscowość	Görlitz
Wyznanie	luterańskie
Kościół	Ewangelicki Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc
Parafia	Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz
Wezwanie	św. Piotra i św. Pawła
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1423
Data zakończenia budowy	1497
Data poświęcenia	1497
Poprzednie wyznanie	katolickie / rzymskokatolicki
Dane świątyni
Styl	gotyk
Architekt	Konrad Pflüger
Świątynia; • długość; • szerokość	; 72 m; 39 m
Wieża kościelna; • liczba wież; • wysokość wież	; 2; 84 m
Liczba naw	5
Nawa główna; • wysokość	; 27 m
Nawa boczna; • wysokość	; 25; 20 m
	Położenie na mapie Saksonii Kościół farny św. Piotra i Pawła; w Görlitz
	Położenie na mapie Niemiec Kościół farny św. Piotra i Pawła; w Görlitz
	51°09′30,20″N 14°59′32,52″E/51,158389 14,992367
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz (niem. Pfarrkirche St. Peter und Paul lub w skrócie: Peterskirche) – kościół ewangelicko-augsburski położony w saksońskim Görlitz na pagórku nad Nysą Łużycką. Największy kościół halowy w Saksonii.

Historia i architektura

Kościół św. Piotra i Pawła wznosi się nad Nysą Łużycką stanowiąc dzięki swemu wysokiemu, pokrytemu miedzianą blachą dachowi i parze strzelistych wież charakterystyczny punkt orientacyjny Starego Miasta Görlitz.

Widok przed neogotycką dobudówką do wież

Już ok. 1230 istniała w tym miejscu późnoromańska bazylika, z której zachował się zachodni fragment z bogato zdobionym, uskokowym portalem, zwanym Portalem Narzeczonych. W latach 1423–1475 zbudowano w tym miejscu nowy, późnogotycki, pięcionawowy pseudobazylikowy kościół halowy. Budowę nad osuwającym się terenie nad Nysą Łużycką rozpoczęto od potężnych fundamentów czteronawowej krypty św. Jerzego, konsekrowanej w 1475. W wyniku rywalizacji z nową, czteronawową katedrą w Budziszynie zmieniono pierwotny, trzynawowy plan świątyni na pięcionawowy. W odróżnieniu od klasycznego kościoła halowego zewnętrzne nawy boczne (20 m wysokości) są niższe od nawy środkowej (27 m) i wewnętrznych naw bocznych (25 m), które są niemal równe. Ze swoimi 72 m długości i 39 m szerokości kościół św. Piotra i Pawła jest największym późnogotyckim halowym kościołem Saksonii.

Poligonalne, zamknięte na planie trójliścia prezbiterium, ukończone w 1465, tworzy wraz z korpusem jednolitą, wypleniona światłem przestrzeń wewnętrzną, z którą harmonizują smukłe filary, przejmujące wysoko żebra sklepień sieciowych i gwiaździstych. Sklepienia są dziełem C. Pflügera, U. Laubamischa i B. Börera z lat 1491-1497.

Pod prezbiterium znajduje się wspomniana krypta z kaplica św. Jerzego (niem. Georgenkapelle).

W 1515 ukończono potężny dach kościoła.

W latach 1520, 1543 i 1553 zbudowano trzy kruchty.

Wyposażenie wnętrza przepadło podczas pożaru miasta w 1691, po którym odbudowano kościół w stylu barokowym. Wówczas to powstały m.in.: ambona z piaskowca (1693), ołtarze, dzieło G. Heermanna, stalle rajców miejskich i konfesjonały (1695), organy Eugenio Caspariniego i prospekt organowy J.C. Büchaua (1703). Z dawnego wyposażenia przetrwały jedynie malowidła ścienne z kaplicy św. Jerzego (ok. 1510), która oparła się pożarowi.

Obie wieże, wysokie na 84 m^[1] wzniesiono w latach 1889-1891.

Wyposażenie

Organy

Godny uwagi jest przede wszystkim zachowany prospekt organowy z 1703. Znajdujące się na prospekcie 17 piszczałek zostało uformowanych na kształt promieni słonecznych, stąd nazwa instrumentu: Sonnenorgel (pol. organy słoneczne). Oryginalne organy Caspariniego nie zachowały się. Zostały one bowiem przebudowane w latach 1827/1828 przez Josepha Schinke i Carla Friedricha Ferdinanda Buckow; późniejsze przebudowy miały miejsce w latach 1845–1847 (Johann Nikolaus Friedrich Jahn) i w 1894, kiedy to firma organowa Schlag & Söhne zachowując kilka starych głosów zbudowała za prospektem całkowicie nowy instrument. I to dzieło doczekało się przebudowy w latach 1926–1928 (firma Sauer). Od 1997 istnieją w tym miejscu nowe organy zbudowane przez firmę Mathis Orgelbau AG z Näfels (Szwajcaria). Mają one 88 głosów podzielonych na 4 manuały i pedał i następującą dyspozycję^[2]^[3]:

I Hauptwerk C–a³	II Oberwerk C–a³	III Schwellwerk C–a³	IV Brustwerk C–a³	Pedal C–f¹
Principal 16' Groß-Octava 8' Viol di Gamba 8' Hohl-Flöt 8' Rohr-Flöt 8' Fiffaro 8' Rohr-Flöt-Qvint 6' Octava 4' Spitz-Flöt 4' Salicet 4' Qvinta 3' Super-Octava 2' Mixtur IV Cymbel III Cornet V Bombart 16' Trompet 8' Clarin 4'	Qvintadena 16' Principal 8' Grob-Gedackt 8' Qvintadena 8' Onda maris 8' Octava 4' Rohr-Flöt 4' Sedecima 2' Glöcklein-Thon 2' Vigesima nona 1 1/2' Zynk II Scharff Cymbel III Cornetti III Trompet 8' Krumb-Horn 8' Schalmey 4' - Tremulant	Bordun 16' Viola pomposa 16' Diapason 8' Doppel-Flöt 8' Bordun 8' Salicional 8" Gamba 8' Vox coelestis c° Principal 4' Travers-Flöt 4' Viola d'amore 4' Spitz-Flöt 3' Schweitzer-Pfeiff 2' Violine 2' Piccolo 1' Mixtur 5f 2' Harmonia aeth. 3f 2 2/3' Bombarde 16' Trompette harm. 8' Hautbois 8' Voix humaine 8' Clarinette 8' Clairon 4' -Tremulant	Gedackt 8' Praestant 4' Gedackte Fleut doux 4' Nassat 3' Octava 2' Gemß-Horn 2' Tertia 1 1/2' Qvint-Nassat 1 1/2' Super-Sedecima 1' Scharff-Mixtur III Hobois 8'	Groß-Principal-Baß 32' Principal-Baß 16' Contra-Baß 16' Sub-Baß 16' Groß-Qvinten-Baß 12' Octav-Baß 8' Gemß-Horn-Baß 8' Jubal-Flöt 8' Super-Octav-Baß 4' Jubal-Flöt 4' Bauer-Flöt 2' Mixtur VI Contra-Posaunen 32' Posaunen 16' Fagotti 16' Trompeten-Baß 8' Tromba 8' Clarinen-Baß 4' Vox angelica 2'

Przypisy

↑ Emporis: Peterskirche. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).
↑ Mathis Orgelbau AG: Disposition der Sonnenorgel in der Pfarrkirche St. Peter und Paul, Görlitz. [dostęp 2010-06-13]. (niem.).
↑ Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe - Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy - Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.

Bibliografia

Josef Adamiak, Rudolf Pillep: Zabytki architektury i sztuki NRD. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1989. ISBN 83-213-3410-5. (pol.).
Stefan Bürger, Marius Winzeler: Die Stadtkirche St. Peter und Paul in Görlitz. Architektur und Kunst. Dössel: 2006. ISBN 978-3-89923-137-3. (niem.).

Linki zewnętrzne

Strona kościoła. unser-goerlitz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-12)]. (jęz. niem.)
Artykuł o kościele (jęz.pol.)
Artykuł poświęcony organom (jęz. niem.)
Strona parafii. kkvsol.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-19)]. (jęz. niem.)

[1] Emporis: Peterskirche. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).

[2] Mathis Orgelbau AG: Disposition der Sonnenorgel in der Pfarrkirche St. Peter und Paul, Görlitz. [dostęp 2010-06-13]. (niem.).

[3] Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe - Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy - Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.

[1]

[2]

[3]