Kościół Wszystkich Świętych w Wittenberdze

Kościół Wszystkich Świętych w Wittenberdze, kościół zamkowy (niem. Schlosskirche) – późnogotycki kościół stanowiący obecnie najważniejszą część kompleksu zamkowego w Wittenberdze (Saksonia-Anhalt, Niemcy).

Kościół Wszystkich Świętych w Wittenberdze

Widok od strony południowo-wschodniej
Państwo	Niemcy
Miejscowość	Wittenberga
Wyznanie	protestanckie
Kościół
Imię	Wszystkich Świętych
Historia Data rozpoczęcia budowy 1490 Data zakończenia budowy 1511 Poprzednie wyznanie rzymskokatolickie
Dane świątyni Styl gotycki Architekt Conrad Pflüger Wieża kościelna • wysokość wież 88 m Liczba naw 3
Położenie na mapie Saksonii-Anhaltu Kościół Wszystkich Świętych w Wittenberdze
Położenie na mapie Niemiec Kościół Wszystkich Świętych w Wittenberdze
51°51′58″N 12°38′15″E
Strona internetowa

Historia

Zbudowany w stylu gotyckim w latach 1490–1511 na zlecenie władcy Saksonii - Fryderyka Mądrego. Pracami kierował Conrad Pflüger. Ponadto przy pracach nad wystrojem zamku i kościoła działali tacy artyści jak rzeźbiarz Tilman Riemenschneider, malarze Jacopo de’ Barbari oraz Albrecht Dürer. Przebywający w Wittenberdze od 1508 r. Marcin Luter, 31 października 1517 do drewnianych drzwi przybił 95 tez (tak głosi legenda), wzywając do dysputy o kryzysie w Kościele katolickim. Świątynię gruntownie przebudowywano w XVIII i odbudowano w XIX wieku w duchu neogotyckim ze zniszczeń wojny siedmioletniej. Pracami renowacyjnymi kierował architekt Friedrich Adler.

Architektura kościoła

Portal z drzwiami upamiętniającymi przybicie przez Marcina Lutra 95 tez

Kościół zamkowy – rycina Lucasa Cranacha Starszego

Wnętrze kościoła, widok w kierunku wschodnim

Grób Lutra

Grób Melanchtona

W obecnym kształcie kościół jest neogotycki, w formie trójnawowej pseudohali, z zintegrowanym z częścią nawową długim zamkniętym poligonalnie prezbiterium z obejściem. Nawy boczne, jak i obejście są bardzo wąskie, podzielone na dwie kondygnacje – dolną i górną, którą tworzą empory – jeden z najważniejszych elementów w strukturze kościoła protestanckiego. Wnętrze jest nakryte sklepieniem sieciowym wspartym na ośmiobocznych filarach międzynawowych. Światło wpada przez wielkie ostrołukowe okna z dekoracją maswerkową. Wzniesiony z kamienia kościół ma na zewnątrz elewacje oszkarpowane. Ściany wieńczy gzyms, powyżej którego znajduje się dach z ceramiczną dekoracją ornamentalną, zwieńczony wieżyczką na sygnaturkę. Od strony północno-zachodniej wznosi się wysoka 88-metrowa wieża, wzniesiona na planie okrągłym. Gładkie ściany dolnych kondygnacji kontrastują z bogato dekorowaną formami gotyckimi galerią widokową nakrytą kopułą z latarnią, którą wieńczy hełm w formie iglicy. Poniżej galerii widokowej widoczna jest inskrypcja Ein feste Burg ist unser Gott. Jest to początek napisanej przez Lutra pieśni Warownym grodem jest nasz Bóg, która stała się hymnem reformacji.

Północny portal

Od strony północnej znajduje się wejście, gdzie na dawnych drewnianych drzwiach Marcin Luter miał przybić swoje 95 tez. Bezpośrednią przyczyną akcji Lutra była sprawa płatnych odpustów w celu budowy nowej bazyliki w Watykanie. Zamierzeniem Lutra było wezwanie do publicznej dysputy religijnej na temat istoty i skuteczności odpustów. W rzeczywistości zawarta została w nich myśl reformacji kościoła katolickiego. Obecne drzwi są brązowe z XIX wieku. Powyżej nich znajduje się portal z tympanonem, na którym widnieje malowane przedstawienie Ukrzyżowania, adorowanego przez Lutra i Melanchtona na tle rzeki Łaby i panoramy Wittenbergi.

Wystrój wnętrza

Wystrój w większości neogotycki (m.in. ołtarz główny i ambona). Wewnątrz m.in. portret Lutra, pędzla Lucasa Cranacha Młodszego, brązowa chrzcielnica wykonana przez P. Vischera z Norymbergi, późnogotyckie nagrobki Jana Stałego i Fryderyka Mądrego. W oknach ścian bocznych XX-wieczne witraże, przedstawiające herby miast, które pierwsze przyjęły luteranizm. Wśród nich znajdują się herby m.in. Gdańska, Wrocławia, Poznania i Gorzowa Wielkopolskiego.

W kościele są pochowani Marcin Luter i Filip Melanchton, co upamiętniają nagrobki znajdujące się w nawie głównej.

Bibliografia

• Constantin Beyer, Bernhard Gruhl: Die Schloßkirche zu Wittenberg, Regensburg 2005

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona kościoła zamkowego w Wittenberdze. schlosskirche-wittenberg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-12)].
• Sacred Destinations. sacred-destinations.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-10)].

Widok z wieży kościoła zamkowego na Wittenbergę. Widoczne wieże kościoła NMP