Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Ząbkowicach Śląskich

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – rzymskokatolicki kościół filialny należący do parafii św. Anny w Ząbkowicach Śląskich.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

nr rej. A/1725/730 z dnia 5.09.1960
kościół filialny
widok od frontu
Państwo	Polska
Miejscowość	Ząbkowice Śląskie ul. Grunwaldzka 8
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
parafia	św. Anny
Wezwanie	Podwyższenia Krzyża Świętego
Wspomnienie liturgiczne	14 września
Historia Data rozpoczęcia budowy 1445 Data zakończenia budowy 1515 Aktualne przeznaczenie kościół filialny kościół klarysek od Wieczystej Adoracji Poprzednie wyznanie protestantyzm (lata 70. XVI wieku-1629; 1815-1946)
Dane świątyni Styl gotycki Świątynia • materiał bud. • cegła Ołtarz • liczba ołtarzy 3 Liczba naw 1
Położenie na mapie Polski Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie gminy Ząbkowice Śląskie Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie Ząbkowic Śląskich Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
50°35′24,05″N 16°48′48,02″E

Budowa kościoła i klasztoru dominikanów rozpoczęła się w 1445 roku i zakończyła się dopiero w 1515 roku. W 1541 roku książęta ziębiccy z dynastii Podiebradów, w związku z przyjęciem luteranizmu przez mieszkańców miasta skasowali klasztor a zabudowania zostały przejęte przez władze miejskie. W latach 70. XVI wieku świątynia została przekazana gminie ewangelickiej. W 1629 roku świątynia została zwrócona dominikanom. W 1632 roku świątynia i klasztor zostały zniszczone przez pożar i odbudowane zostały dopiero w 1669 roku. W świątyni dominikańskiej raz w tygodniu było wygłaszane kazanie w języku polskim, które było słuchane przez okoliczną ludność polską. W konwencie mieszkało wielu zakonników narodowości polskiej, a w II połowie XVII wieku i na początku XVIII wieku spotykało się przeorów noszących polskie nazwiska np. Grzegorz Królik, Jerzy Gaszyński, Alan Sulik. Budowla była jeszcze wielokrotnie remontowana w XVIII wieku. W 1795 roku w klasztorze mieszkało 4 księży i 3 braci. Piętnaście lat później edyktem z dnia 28−30 października 1810 roku król pruski Fryderyk Wilhelm III skasował ząbkowicki klasztor dominikanów. W dniu 16 października 1815 roku świątynia została przejęta przez gminę protestancką. Od tego czasu w dawnym klasztorze znajdowało się mieszkanie pastora i organisty oraz do 1865 roku szkoła podstawowa. W latach 1832−1835 ewangelicy przeprowadzili w świątyni i klasztorze prace budowlane, m.in. wybudowali wtedy istniejącą do dnia dzisiejszego wieżę. Dziedziniec klasztoru służył jeszcze do 1867 roku jako skład soli, ponieważ było to związane z prawem składu istniejącym od średniowiecza. Ewangelicy wprowadzili zmiany w wyposażeniu kościoła, m.in. usunęli boczne ołtarze, usunęli posągi świętych dominikańskich sprzed kościoła, w ołtarzu głównym został zamontowany obraz Chrystusa, a na ścianach zostały powieszone obrazy reformatorów. W dniu 21 sierpnia 1946 roku świątynia oraz klasztor razem z otoczeniem zostały przejęte przez 11 sióstr Klarysek Najświętszego Sakramentu, które przybyły ze Lwowa, a w dniu 29 września tego samego roku świątynia i klasztor zostały poświęcone oraz odprawiona została pierwsza msza święta. Po jej zakończeniu została ustawiona na prowizorycznym tronie monstrancja do publicznej adoracji. Od tego czasu trwa w świątyni nieustanna adoracja Najświętszego Sakramentu.

Jest to świątynia orientowana, posiadająca jedną nawę oraz wyodrębnione, wydłużone i prosto zamknięte prezbiterium. W nawie są umieszczone rzędy kaplic, które tworzą ciągi pomieszczeń przypominających nawy boczne. Nad kaplicami jest wybudowana kondygnacja empor, natomiast kościół jest nakryty sklepieniem krzyżowym.