Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Zielenicach

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – zabytkowy, parafialny kościół rzymskokatolicki znajdujący się w Zielenicach w województwie małopolskim. Jest to także sanktuarium Matki Bożej Zielenieckiej.

Kościół Niepokalanego Poczęcia
Najświętszej Maryi Panny

nr rej. A-380 z dnia 10.06.1972 r.
kościół parafialny
Kościół
Państwo	Polska
Miejscowość	Zielenice
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Niepokalanego Poczęcia NMP w Zielenicach
Wezwanie	Niepokalanego Poczęcia NMP
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	obraz Matki Boskiej z dzieciątkiem
Historia Data zakończenia budowy XVII wiek Data poświęcenia 1 października 1691 Aktualne przeznaczenie sanktuarium Matki Bożej Zielenickiej
Położenie na mapie Polski Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie powiatu proszowickiego Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie gminy Radziemice Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
50°17′10,43″N 20°11′13,19″E

Koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Zielenickiej

Kościuszko przed obrazem Matki Bożej Zielenickiej

Historia

Pierwsze wzmianki o kościele i parafii pochodzą z XIV wieku, dokładnie z 1346 roku. Pierwotnie kościół był drewniany, a pierwszym patronem parafii był św. Mikołaj. Nowy drewniany kościół wzniesiono w roku 1660. Głośniej o kościele zrobiło się w I poł. XVII wieku, kiedy sprowadzono do niego w 1613 roku obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, kopię z jezuickiego kościoła Świętych Macieja i Mateusza w Krakowie. Obraz zasłynął cudami i został uznany za cudowny na mocy dekretu biskupiego z 1654 roku.

Ważną datą dla parafii był 27 lipca 1681, kiedy to do Zielenic przybył ciężko chory Franciszek Szembek, aby modlić się do cudownego obraz o przywrócenie do zdrowia. Kiedy rzeczywiście wyzdrowiał w podziękowaniu postanowił ufundować nowy, murowany kościół. Kamień węgielny pod jego budowę został poświęcony 18 lipca 1685 roku. Konsekracja kościoła pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny odbyła się 1 października 1691 roku. Z czasem wezwanie kościoła uległo zmianie, by obecnie nosić tytuł Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Z późniejszej historii sanktuarium podupadało, dopiero w II poł. XX wieku dzięki odrestaurowaniu kościoła i obrazu przez ks. Józefa Józefiaka oraz późniejszej rozbudowie przez proboszcza, ks. orionistę Stanisława Drajczaka.

Ważnym wydarzeniem było też ukoronowanie cudownego obrazu przez papieża Jana Pawła II na Jasnej Gorze w 1983 roku papieskimi koronami.

Architektura

Kościół jest leży obecnie w gminie Radziemice 40 km na północny wschód od Krakowa. Sanktuarium znajduje się w centrum niedużej wsi – Zielenice, która jest siedzibą niedużej parafii – 975 osób. Jest zbudowany na szczycie wzgórza zwanego "Wzgórzem Opatrzności". Kościół jest położony w kierunku wschód – zachód, z prezbiterium skierowanym w kierunku wschodnim, czyli jest kościołem orientowanym. Główna fasada jest skierowana na zachód na osi północ-południe.

Wokół kościoła znajduje się 3 ha park, w którym kilka lat temu posadzono 800 świerków oraz 2800 sosen. W parku rozlokowana została droga krzyżowa. Rzeźby, które się na nią składają są autorstwa profesora krakowskiego ASP Czesława Dźwigaja. Rzeźby są wykonane z brązu i postaci ludzkie są naturalnej wielkości. Świątynia jest murowana z cegły i otynkowana. Dach oraz latarnie kryte są obecnie blachą.

Kościół składa się z jednej nawy podzielonej. Korpus podzielony jest na 3 przęsła. Prezbiterium jest niemal kwadratowe. Do budynku przylegają dobudowane w późniejszym czasie: zakrystia – przylega nawy i prezbiterium od strony północnej, po przeciwległej stronie prezbiterium przylega budynek gospodarczy, obecnie kotłownia, od zachodniej strony do korpusu przylega duża, prostokątna kruchta, która jest znacznie niższa niż nawa kryta jest dwuspadowym dachem. Pośrodku nawy głównej znajduje się nieduża wieża. Obok kruchty znajduje się zbudowana znacznie później niż kościół nieduża dzwonnica.

Główna fasada kościoła jest jednokondygnacyjna podzielona jest na 3 części poprzez pilastry. Środkowe pole jest szersze niż boczne. W bocznych polach znajdują się nisze. Pilastry wspierają belkowanie, na którym jest mocno wysunięty gzyms. Nad nim znajduje się zwieńczenie z prostymi spływami. Środkowe pole zwieńczenia z prostokątnym, małym oknem, nad przyczółek z nierzeźbionym tympanonem. Poniżej fasady znajduje się kruchta szerokości całej nawy głównej, kryta dwuspadowym dachem.

Zewnętrzne ściany gładkie, tynkowane. Jedynie prezbiterium oraz fasada podzielone pilastrami podtrzymującymi belkowanie.

Wnętrze

Nawy świątyni są artykułowane podwójnymi pilastrami, które wspierają belkowanie. Sklepienie kolebkowe spoczywa na gurtach, które podobnie jak pilastry są podwójne. Nawa doświetlona jest lunetami (po 1 parze na każde przęsło). Prezbiterium również doświetlone jest parą okien. Zwieńczone jest kopułą zakończoną latarnią, która również ma własne okna. Wejście do prezbiterium zamyka półkolisty łuk oraz belka tęczowa z krzyżem. Nad wejściem do nawy od strony zachodniej znajduje się drewniana empora wsparta na czterech kolumnach.

Wnętrze kościoła

Wyposażenie

Wnętrze kościoła zdobią ołtarze: główny z okresu baroku, oraz 4 boczne rokokowe. Ołtarz główny architektoniczny. Pośrodku znajduje się obraz Matki Boskiej Zielenieckiej z I poł. XVII wieku. Nad obrazem znajduje się ozdobny kartusz. Ołtarz wykonany jest z drewna polichromowanego malowanego na czarno. Zwieńczenie wspierają 4 kolumny zakończone ozdobionymi ornamentem akantowym kapitelami. Ołtarz częściowo złocony. Po bokach znajdują się 2 rzeźby, podobnie na szczycie zwieńczenia spoczywają złocone rzeźby aniołów. Ołtarz ma budowę statyczną i charakterystyczne dla tego okresu trójkątne zwieńczenie. Ołtarz pochodzi z końca XVII wieku.

Ołtarze boczne wykonane z podobnych materiałów są jednak późniejsze. Ich wykańczanie zostało zakończone w 1717 roku. Widać to w budowie ołtarzy, które mają znacznie bardziej dynamiczną budową, półokrągłe zwieńczenie. Również z XVIII wieku pochodzą ornamenty zdobiące emporę. Jej gzyms zdobią lambrekiny. W nawie głównej znajduje się jeszcze ambona wykonana z podobnych materiałów jak ołtarze i zdobiona rzeźbami podobnymi do tych znajdujących się w ołtarzu głównym.

We wnętrzu znajduje się kilka cennych obrazów autorstwa artysty malarza Jana Molgi: m.in.: uzdrowienie Franciszka Szenbeka i Kościuszko przed obrazem Matki Bożej Zielenickiej. Ściany kościoła pokrywają liczne wota składane przez pielgrzymujących do sanktuarium.

Bibliografia i odnośniki

• Artykuł w Internetowym Kurierze Proszowickim. kurier.iap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-28)].
• Artykuł w Gazecie Miechowskiej. miechow.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-15)].
• Artykuł w gazecie Niedziela. niedziela.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].