Kościół Najświętszej Marii Panny na Żłobku w Krakowie
Kościół Najświętszej Marii Panny nazywany na Żłobku (łac. ad Praesepe) – XVII-wieczny kościół w Krakowie, przy dzisiejszej ulicy św. Jana, pomiędzy Rynkiem Głównym a ulicą św. Tomasza. Kościół funkcjonował do końca XVIII wieku, po czym został przebudowany najpierw na oberżę później na kino.
 nr rej. A-439 z 19.02.1968[1]
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Kraków | ||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| Wezwanie |
Najświętszej Marii Panny | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |||||||||||||||||||
 50°03′46,7″N 19°56′17,9″E/50,062972 19,938306
| |||||||||||||||||||
Historia
edytujKościół powstał na miejscu kamienicy zwanej „Brogiem”, pełniącej w końcu XVI w. funkcje zboru protestanckiego i całkowicie zniszczonej podczas rozruchów w 1591[2].
W 1622 nieużytkowaną parcelę przejął prawem kaduka król Zygmunt III Waza, który przekazał ją Stanisławowi Lubomirskiemu. Ten po dwóch latach ofiarował ją bernardynom[3][2]. Ci zbudowali tutaj najpierw drewniany kościół (z muru pruskiego), poświadczony w źródłach w 1633, który został zburzony w 1644. Na jego miejscu bernardyni dzięki fundacji Lubomirskiego wznieśli nową, murowaną świątynię, którą konsekrowano w 1648. Był to jednonawowy kościół, z fasadą od strony obecnej ul. św. Jana[2]. Przy kościele istniała też kaplica św. Tekli[4]. W XVII w. rozbudowywano przylegający do kościoła klasztor, stopniowo włączając do niego sąsiadujące zabudowania przy obecnych ulicach św. Jana i św. Tomasza[5].
W 1788 prymas Michał Poniatowski usunął stąd bernardynów i oddał kościół wraz z klasztorem bazylianom. Tych było jednak niewielu, a kościół popadł w zaniedbanie. Bazylianie odeszli stąd w 1796, a w roku kolejnym władze austriackie nakazały sprzedaż kościoła[4][2]. Budynki nabył w 1801 kupiec krakowski Maciej Knotz, który w 1802 przerobił je na oberżę „Pod węgierskim królem”, później rozbudowaną o sąsiednie domy[2][6].
Dawny kościół podzielono na dwie kondygnacje. Na parterze umieszczono powozownię, a na pierwszym piętrze salę redutową, w której odbywały się popularne bale, zabawy i koncerty. W XX w. obie sale przerobiono na sale kinowe[2][7].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2018-01-05].
- ↑ a b c d e f Rożek 1983 ↓, s. 108–109.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 130–132.
- ↑ a b Chmiel 1924 ↓, s. 132–133.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 135–144.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 144–145.
- ↑ Chmiel 1924 ↓, s. 147–153.
Bibliografia
edytuj- Michał Rożek. Nie istniejące kościoły Krakowa. „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”. R. 33, s. 95–120, 1983.
- Adam Chmiel: Domy krakowskie: Ulica św. Jana. Kraków: 1924, seria: Biblioteka Krakowska. 61–62.
Linki zewnętrzne
edytuj- Grzegorz Bednarczyk: Kościół Najświętszej Marii Panny na Żłobku (bernardynów). [w:] Nieistniejące kościoły Krakowa [on-line]. [dostęp 2018-01-05].