Kościół Misji Barbikańskiej w Białymstoku
Kościół Misji Barbikańskiej w Białymstoku – budynek przy ul. św. Rocha 25 wzniesiony przez Misję Barbikańską. Po II wojnie światowej przebudowany na salę kinową.
 Widok kościoła Misji Barbikańskiej w Białymstoku przed 1945 | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Białegostoku  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||||||||||
| 53°08′00,20″N 23°08′26,00″E/53,133389 23,140556 | |||||||||||||||
Architektura
edytujKościół przy ul. św. Rocha 25 był jednonawowy, pokryty dwuspadowym dachem; od ulicy posiadał ok. 20-metrową wieżę (dzwonnicę)[1][2]. Nad wejściem głównym widniał napis: „Pójdziemy do domu Pańskiego”[3]. Przy kościele znajdował się budynek mieszkalny, ambulatorium z półkoliście zamkniętą elewacją tylną, drukarnia, dom katechumenów, stróżówka, na posesji znajdował się też duży ogród[4] Całość kompleksu budynków, w tym zwłaszcza kościół, utrzymana była w stylu polskiego modernizmu, „zmodernizowanego historyzmu”[4][5].
Historia
edytujBudowa i okres międzywojenny
edytujMisja Barbikańska wśród Żydów (Barbican Mission to the Jews) była organizacją związaną z Kościołem Anglikańskim, stawiającą sobie za cel nawracanie Żydów na chrześcijaństwo[6]. Misja Barbikańska powstała w Londynie w 1879 r. Jej nazwa pochodzi od miejsca siedziby położonej na przedmieściu Barbikan. Po zakończeniu I wojny światowej pastor Samuel Schor, dyrektor Misji Barbikańskiej, zdecydował o rozpoczęciu działalności w należącym do Polski Białymstoku. Stało się to m.in. dzięki kontaktom z Piotrem Gorodiszczem[7].
W okresie międzywojennym, wobec nieuznania Kościoła Anglikańskiego przez władze polskie, Kościół ten wraz z Misją działały w ramach Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (Jednoty Wileńskiej)[8].
Na początku lat 20. XX wieku Misja Barbikańska rozpoczęła działalność w Białymstoku. Utworzyła tam swoją centralę na teren całej Polski i na parceli przy ul. św. Rocha 25 stopniowo wznosiła kolejne budynki na własne potrzeby[4]. W latach 1927–1930 w ramach kompleksu gmachów na tej nieruchomości wzniesiono świątynię i budynki towarzyszące według projektu Rudolfa Macury (1886-1940)[9].
W zabudowaniach Misji przy ul. św. Rocha od 1928 mieściła się drukarnia, działająca na rzecz wydawanych przez Misję czasopism: „Das Wort” (w języku jidysz) i „Dwa światy” (w języku polskim)[10]. W 1934 utworzono tutaj bezpłatne ambulatorium, działała także biblioteka i czytelnia[9]. W latach 1935–1936 świątynię rozbudowano[4].
Działalnością Misji kierował pochodzący z Homla pastor Piotr Gorodiszcz (1884-1941)[9][11]. Pozycję tę utrzymywał do wybuchu II wojny światowej. Jego dalsze losy są niejasne; najprawdopodobniej zginął w getcie białostockim[12].
Losy po wybuchu II wojny światowej i późniejsze
edytujDziałalność Misji Barbikańskiej została przerwana w 1939. Jej członkowie znaleźli się w getcie[9].
Po wojnie kościół przeznaczono na salę widowiskową. W 1956 zburzono wieżę kościelną, a w obiekcie utworzono kino "Syrena"[4]. Dom katechumenów przeznaczono na Ośrodek Kształcenia Nauczycieli[9]. W 2008 kino zostało zlikwidowane[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Fotografia kościoła Misji Barbikańskiej na witrynie Poranny.pl (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ Tomasz Wiśniewski, Konwersje Żydów na ziemiach polskich. Studium przypadku Misji Barbikańskiej w Białymstoku 1924-1939, Poznań 2011, s. 121, 124 - maszynopis rozprawy doktorskiej dostępny w repozytorium internetowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ Według fotografii wejścia do kościoła zamieszczonej na witrynie Radzima.org (dostęp: 3 sierpnia 2014 r.).
- ↑ a b c d e Dane z witryny nt. architektury modernistycznej w Białymstoku (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ Tomasz Wiśniewski, Konwersje Żydów na ziemiach polskich. Studium przypadku Misji Barbikańskiej w Białymstoku 1924-1939, Poznań 2011, s. 120 - maszynopis rozprawy doktorskiej dostępny w repozytorium internetowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ Tomasz Wiśniewski, Nawracanie Żydów na ziemiach polskich. Misja Barbikańska w Białymstoku, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2013, ISBN 978-83-7729-190-0, OCLC 857936657.
- ↑ D. Flisiak, Stowarzyszenie Żydów-Chrześcijan w Polsce i dobroczynna działalność anglikanów w międzywojennej Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, z. 96 (2016), s. 164
- ↑ Tadeusz J. Zieliński, Schyłek istnienia Misji Barbikańskiej w Białymstoku na tle dziejów brytyjskich misji wśród Żydów na ziemiach polskich, „Myśl Protestancka”, 2004 nr 1-2 (29-30), s. 97
- ↑ a b c d e Dane z witryny Ciekawe Podlasie (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ D. Flisiak, Promowanie i popularyzacja programu ewangelizacji polskich Żydów na łamach "Dwóch Światów". Przyczynek do dziejów anglikańskiej Misji Barbikańskiej w II RP, „Studia Żydowskie. Almanach”, 2083- 5574, 2018, nr 7-8, s. 76
- ↑ Tadeusz J. Zieliński, Protestantyzm ewangelikalny. Studium specyfiki religijnej, wyd. 2, Katowice 2014, s. 340-341 ISBN 978-83-931204-9-9.
- ↑ Tomasz Wiśniewski, Konwersje Żydów na ziemiach polskich. Studium przypadku Misji Barbikańskiej w Białymstoku 1924-1939, Poznań 2011, s. 192 - maszynopis rozprawy doktorskiej dostępny w repozytorium internetowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- ↑ Dane z witryny Poranny.pl (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
Bibliografia
edytuj- Flisiak D., Promowanie i popularyzacja programu ewangelizacji polskich Żydów na łamach "Dwóch Światów". Przyczynek do dziejów anglikańskiej Misji Barbikańskiej w II RP, „STUDIA ŻYDOWSKIE. ALMANACH”, 2083- 5574, 2018, nr 7-8, s. 75- 85.
- Flisiak D., Stowarzyszenie Żydów-Chrześcijan w Polsce i dobroczynna działalność anglikanów w międzywojennej Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, z. 96 (2016), s. 161-174.
- Tomasz Wiśniewski, Nawracanie Żydów na ziemiach polskich. Misja Barbikańska w Białymstoku, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2013, ISBN 978-83-7729-190-0, OCLC 857936657.
- Tadeusz J. Zieliński, Schyłek istnienia Misji Barbikańskiej w Białymstoku na tle dziejów brytyjskich misji wśród Żydów na ziemiach polskich, „Myśl Protestancka”, 2004 nr 1-2 (29-30)
Linki zewnętrzne
edytuj- Fotografie i opis obecnego stanu budowli na witrynie nt. architektury modernistycznej (dostęp: 30 lipca 2014 r.).
- Tekst rozprawy doktorskiej Tomasza Wiśniewskiego pt. Konwersje Żydów na ziemiach polskich. Studium przypadku Misji Barbikańskiej w Białymstoku 1924-1939 (Poznań 2011) dostępny w repozytorium internetowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dostęp: 30 lipca 2014 r.).