Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu
Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu (po 1945 znany jako kościół garnizonowy) – kościół położony w zespole gmachów jezuickich na kaliskim Śródmieściu, pojezuicki, wczesnobarokowy, trzynawowy, czteroprzęsłowy, bazylikowy z emporami.
 nr rej. 256/62 z dnia 22.09.1930 r.[1]
| |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Adres |
ul. Kolegialna 2 | ||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Kalisza  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||
 51°45′45,4″N 18°05′33,2″E/51,762611 18,092556
| |||||||||
Wzniesiony w latach 1592–1597 z fundacji prymasa Stanisława Karnkowskiego według projektu Jana Marii Bernardoniego z Como; katolicki, konsekrowany w 1596[2].
Pierwotnie był częścią nowo powstałego w mieście kolegium jezuickiego. Obecnie po katedrze w Lublinie i kolegiacie Bożego Ciała w Jarosławiu (za czasów I Rzeczypospolitej najstarszym był kościół katolicki w Nieświeżu) najstarszy kościół jezuicki w Polsce. W wieży kościoła działało pierwsze polskie obserwatorium astronomiczne (1613)[3], założone przez Karola Malaperta[4].
Pochowani zostali tutaj m.in. prymas Stanisław Karnkowski (w 1798 jego szczątki zostały przeniesione do kaliskiej bazyliki) oraz starosta żywiecki Krzysztof Czarniecki, ojciec hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego[5].
W 1798 za zgodą papieża Piusa VI opuszczony wówczas kościół przekazano luteranom[6]. Pełnił rolę kościoła ewangelickiego do lat II Wojny Światowej. W 1940 r. Kalisz opuścił luterański proboszcz Edward Wende, ale nabożeństwa ewangelickie dalej się odbywały. W 1945 roku na prośbę katolików bez żadnej podstawy prawnej kościół został im przekazany i przekształcony na garnizonowy. Ewangelicy starali się o jego zwrot do lat 90. XX wieku[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Kalendarium Południowej Wielkopolski.
- ↑ Maciej Iłowiecki, Dzieje nauki polskiej, Warszawa: Interpress, 1981, s. 74, ISBN 83-223-1876-6, OCLC 830296583.
- ↑ Andrzej Drewicz: Kolegium jezuickie. wkaliszu. [dostęp 2017-09-08]. (pol.).
- ↑ Latacz E., Krzysztof Czarniecki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 206.
- ↑ Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu w archiwaliach - Archiwum Państwowe w Kaliszu [online], www.archiwum.kalisz.pl [dostęp 2022-05-11].
- ↑ J. Kłaczkow, Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1945–1975, s. 242–252, 367, 398