Kościół św. Katarzyny w Toruniu
Kościół św. Katarzyny w Toruniu (garnizonowy) – zabytkowa świątynia katolicka w jurysdykcji parafii wojskowej w Toruniu.
| kościół garnizonowy | |||||||||||||||||
.jpg) Kościół św. Katarzyny | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Torunia  | |||||||||||||||||
 53°00′46,36″N 18°36′48,10″E/53,012878 18,613361
| |||||||||||||||||
Historia i architektura
edytuj
Kościół swoją tradycją nawiązuje do wcześniejszego kościoła św. Katarzyny (właściwie kaplicy), znajdującego się u wylotu ulicy wiodącej od Rynku Nowomiejskiego w kierunku wschodnim[1]. Został on zbudowany ok. 1360 roku. Była to najmniej okazała świątynia w Toruniu. Podlegał on kościołowi św. Trójcy[2]. Przy kościele znajdował się cmentarz[3]. Kościół rozebrano na zlecenie władz pruskich w 1814 roku[2].
Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1894 roku[4]. Zezwolenie wydano 20 czerwca 1894 roku[5]. Pierwotnie służył on protestanckim żołnierzom[4]. Do czasu oddania świątyni do użytku żołnierze wyznania protestanckiego modlili się w zborze ewangelickim na Starym Rynku[6]. Uroczyste poświęcenie kościoła miało miejsce 21 grudnia 1897 roku[7]. Na wydarzeniu był obecny cesarz Wilhelm II Hohenzollern[4]. Kościół zaprojektowano w pracowni nadradcy budowlanego Schönhalsa[7]. Kościół garnizonowy postawiono w miejscu, gdzie mieściła się kaplica św. Katarzyny, rozebrana w 1814 roku[7].
Projekt zakładał budowę jednonawowej świątyni. Miała ona być zamknięta pięciobocznym prezbiterium. Na planie znalazła się zakrystia i sala, gdzie miano przygotowywać dzieci do konfirmacji. W świątyni miało mieścić się 1600 miejsc siedzących. Ławki dostarczyła nieznana z nazwy firma z Hanoweru. W kościele znalazły się ponadto: organy firmy Sauera z Frankfurtu, witraże z wizerunkami ewangelistów, dekorację malarskie na sklepieniach w postaci Jezusa Chrystusa siedzącego na łuku tęczowym obok Mojżesza i św. Jana (według projektu Wilhelma Sieversa z Hanoweru). Wnętrza świątyni ozdobiły również herby zakonu krzyżackiego. Ich powstanie zaproponowało Ministerstwo Wojny. Na życzenie cesarza szafa organowa została udekorowana malowanymi motywami przypominającymi intarsję. Naczynia liturgiczne pochodzą z pracowni prof. Becka z Hernnhutu[7]. Dzwony ważące 2755 kg dostarczyła firma Rinckera z Sinn. Założono piece i ogrzewanie gazowe[8].
Budowę nadzorowali: bezpośredni autor projektu oraz radca budowlany Leeg, następnie radcy rejencji Cuny, Breitsprecher i Oehlmann. Prace rzeźbiarskie prowadzili Massler i Haller z Hannoveru[8].
Po 1920 roku świątynię przejęło Wojsko Polskie. W lipcu 1921 roku kościół konsekrował biskup polowy Stanisław Gall[4]. W 1924 roku wykonano nową polichromię i dekorację rzeźbiarską we wnętrzu kościoła. Na mocy porozumienia między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, w 1925 roku powstała toruńska parafia św. Katarzyny[9][10]. Od 1928 roku w kościele mieściła się siedziba dekanatu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr 8, obejmującego osiem parafii[9].
Podczas II wojny światowej w kościele odbywały się nabożeństwa katolickie dla żołnierzy niemieckich[11].
W latach 1970–1984 przeprowadzono generalny remont kościoła[9].
Kościół figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 5)[12].
Pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej
edytujNaprzeciwko wejścia do kościoła mieści się Pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej[13]. Został postawiony w 1927 roku, następnie został zniszczony we wrześniu 1939 roku. 15 sierpnia 2007 roku odsłonięto jego replikę[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 22–23.
- ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 23.
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d Rozynkowski 2017 ↓, s. 238.
- ↑ Rozynkowski 2017 ↓, s. 240.
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 62.
- ↑ a b c d Birecki 2011 ↓, s. 323.
- ↑ a b Birecki 2011 ↓, s. 324.
- ↑ a b c Rzymskokatolicka Parafia Wojskowa pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Toruniu. garnizonowytorun.pl. [dostęp 2023-05-20].
- ↑ Rozynkowski 2017 ↓, s. 238–239.
- ↑ Grochowina 2011 ↓, s. 445.
- ↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 87.
- ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 125.
- ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 126.
Bibliografia
edytuj- Piotr Birecki: Architektura i sztuka ewangelicka w Toruniu w XIX i XX wieku. W: Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Jarosław Kłaczkow (red.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
- Sylwia Grochowina: Kościoły ewangelickie w Toruniu w latach 1939–1945. W: Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Jarosław Kłaczkow (red.). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
- Magdalena Niedzielska: Toruńskie cmentarze. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992. ISBN 83-85196-66-8.
- Waldemar Rozynkowski. Parafia garnizonowa św. Katarzyny w Toruniu w świetle kroniki parafialnej z 2. poł. XX w.. „Rocznik Grudziądzki”. XXV, 2017.
- Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.