Kościół św. Jana w Meldorfie
Kościół św. Jana (nazywany także katedrą Dithmarschen lub katedrą meldorfską) – gotycki kościół w Meldorfie w Niemczech, w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn, zbudowany w XIII w.; główny kościół Dithmarschen.
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
_jm21615.jpg) Widok na kościół od południa | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Nordermarkt 3 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Szlezwika-Holsztynu  | |||||||||||||||||
 54°05′26,0″N 9°04′18,0″E/54,090556 9,071667
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Historia
edytujPierwszy kościół w Meldorfie miał zostać zbudowany pomiędzy 810/814 i 826 jako pierwsza świątynia chrześcijańska na terenie Dithmarschen (wzmianka na jej temat znajduje się w Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum Adama z Bremy, który wymienia ecclesia mater in Melindorp). W pierwszej połowie XX w. odnaleziono w rejonie kościoła relikty, które początkowo uznano za pozostałości świątyni z czasów karolińskich, jednak badacze z drugiej połowy XX w. uznali je za należące do późniejszej, romańskiej świątyni[1][2][3][4][5].
Do XI w. był to jedyny kościół w regionie. Mimo pojawienia się później kolejnych kościołów i parafii, kościół w Meldorfie pozostawał najważniejszym w Dithmarschen[5], a tutejsza parafia była najlepiej uposażoną parafią w tym regionie[6]. Do XV w. Meldorf służył jako miejsce zebrań ludności Dithmarschen, w tym odprawiania sądów[5]. Od 1524 w wyniku reformacji stał się kościołem luterańskim[5].
Istniejący do dziś budynek kościoła został zbudowany w drugiej połowie XIV w.[6][7][5][8] w stylu gotyckim. Miało to miejsce w okresie usamodzielnienia się chłopów z Dithmarschen spod władzy okolicznych feudałów[5]. Prawdopodobnie aktywna była tu ta sama strzecha budowlana, która odpowiadała za budowę katedry w Hamburgu[9]. Kościół znacznie przekraczał rozmiarami zarówno poprzednią budowlę, jak i inne świątynie w okolicy[10]. Wzniesiono go na podniesieniu i jego wieża stanowiła znak nawigacyjny dla statków[11]. Po pożarze w 1434 zyskała strzelisty hełm, który jednak został szybko zniszczony przez burzę i zastąpiony czterospadowym dachem istniejącym do XIX w.[12] W XV w. na miejscu nawy południowej dobudowano do kościoła późnogotycką dwunawową halę[6][13][11]. Kościół przechodził także inne przemiany, m.in. utracił szczyty fasad transeptu, a w XVII w. przesklepiono nawę północną[14].
W wyniku pożaru w 1866 kościół został częściowo zniszczony, następnie odbudowany[8]. Uległ wówczas znaczącym zmianom. M.in. cała budowla została pokryta z zewnątrz nowymi cegłami[12][11], pojawiły się nowe dachy[12]. Zlikwidowano wówczas średniowieczną wieżę kościoła i na jej miejscu zbudowano nową, wyższą i smuklejszą[2][8], o charakterze neogotyckim[12].
Opis
edytujKościół to trójnawowa bazylika z transeptem i zamkniętym prostą ścianą prezbiterium[8][5]. We wschodnich ścianach ramion transeptu, po obu stronach prezbiterium, wykonano niewielkie apsydy[15]. Nawa główna jest dwuprzęsłowa, przy czym każdemu jej przęsłu odpowiadają po dwa przęsła w niższych nawach bocznych. Wieża przylega do zachodniej fasady[12].
Wnętrze zachowało zasadniczo średniowieczny, gotycki wygląd[8][5], z zewnątrz kościół ma charakter neogotycki[5]. Zachował się częściowo oryginalny gotycki portal w południowej ścianie prezbiterium, na którym wzorowano podczas odbudowy inne portale kościoła[16].
Wyposażenie wnętrza stanowi świadectwo zamożności bogactwa Dithmarschen. Do dziś zachowały się freski z ok. 1300 zdobiące wykonane w formie sekwencji kopuł sklepienia transeptu i skrzyżowania naw[17][5]: w północnym ramieniu transeptu w koncentrycznych kręgach pokazano sceny z życia Chrystusa, Marii oraz sceny starotestamentowe (m.in. historie Adama i Ewy, Kaina i Abla). W pozostałych częściach zachowały się mniejsze fragmenty cykli fresków przedstawiających żywoty świętych uważanych za patronów żeglarzy (m.in. św. Krzysztofa)[5].
W kościele znajduje się kilka innych cennych zabytków, w tym:
- chrzcielnica brązowa z XIII w. na trzech wspornikach w kształcie ludzkich postaci, odlana na wzór dzwonu[8];
- nastawa ołtarzowa: środkowa, rzeźbiona część przedstawiająca Ukrzyżowanie i cztery sceny pasyjne pochodzi z 1520, natomiast boczne skrzydła, malowane, pochodzą z 1572[5][8];
- drewniane, rzeźbione lektorium z 1603, wykonane razem z amboną: w górnej części lektorium znajdują się arkady, w których umieszczono siedem posągów przedstawiających apostołów. Konstrukcję wieńczy herb króla Danii, obok którego znajdują się figury Adama i Ewy; nad herbem znajduje się krucyfiks[5][8].
Galeria
edytuj-
Kościół przed przebudową, rysunek z 1895 -
Widok kościoła od zachodu -
Wnętrze kościoła, widok w kierunku prezbiterium -
Fragment sklepienia z freskami z XIII w. -
Lektorium z początku XVII w. -
Ołtarz z XVI w. -
Chrzcielnica z XIII w.
_jm21478.jpg)
_jm21528.jpg)
_jm23907.jpg)
_jm21564.jpg)
_jm23954.jpg){kind=small}
_jm23993.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Bünz 2017 ↓, s. 572–573.
- ↑ a b Volker 2015 ↓, s. 25.
- ↑ Meier 2013 ↓, s. 286–287.
- ↑ Meier 2004 ↓, s. 114.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Behrens i Spuren bäuerlichen... ↓.
- ↑ a b c Bünz 2017 ↓, s. 573.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 26, 30, 32.
- ↑ a b c d e f g h i Ev.-Luth. Kirchengemeinde Meldorf ↓.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 30–31.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 25–26.
- ↑ a b c Sternberg 2006 ↓, s. 305.
- ↑ a b c d e Volker 2015 ↓, s. 26.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 28.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 27, 29.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 26, 29.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 27–28.
- ↑ Volker 2015 ↓, s. 32.
Bibliografia
edytuj- Enno Bünz: Die mittelalterliche Pfarrei: Ausgewählte Studien zum 13.–16. Jahrhundert. Tübingen: Mohr Siebeck, 2017, seria: Spätmittelalter, Humanismus, Reformation: Studies in the Late Middle Ages, Humanism and the Reformation. 96. ISBN 978-3-16-153874-2.
- Arnold Volker. Die Pfarrkirche St. Johannis in Meldorf: Bedeutung und Stellung des frühgotischen Neubaus in der Architekturlandschaft des Nordens. „Dithmarschen. Landsekunde – Kultur – Natur”. Heft 2/3, s. 25–33, 2015.
- Dirk Meier: Das Ausgreifen des Fränkischen Reiches nach Nordelbien unter Karl dem Großen im Licht archäologisch-historischer Forschungen. W: Kulturwandel im Spannungsfeld von Tradition und Innovation. Festschrift für Michael Müller-Wille. Sunhild Kleingärtner, Ulrich Müller, Jonathan Scheschkewitz (hrsg.). Neumünster: Wachholtz Verlag, 2013, s. 281–300. ISBN 978-3529-01853-4.
- Harald Sternberg. Deformation Measurements at Historical Buildings with Terrestrial Laserscanners. „ISPRS Archives”. Volume XXXVI Part 5, s. 303–308, 2006.
- Dirk Meier: Zwischen Elbe und Eider: Das Küstengebiet der nordalbingischen Sachsen zwischen 700 und 1000 n.Chr.. W: Bruc Ealles Well: Archaeological Essays Concerning the Peoples of North-West Europe in the First Millenium AD. Marc Lodewijckx (ed.). Leuven: Leuven University Press, 2004, s. 111–124, seria: Acta archaelogica lovaniensia. Monographiae. 15. ISBN 90-5867-368-5.
- Jan Behrens: Der Meldorfer Dom. [w:] Spuren bäuerlichen Selbstbewußtseins in Dithmarschen [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-14)].
- Meldorfer Dom. [w:] Ev.-Luth. Kirchengemeinde Meldorf [on-line]. [dostęp 2018-10-01].
Linki zewnętrzne
edytuj- Evangelisch-Lutherische Kirchengemeinde Meldorf. [dostęp 2024-07-28].