Kościół św. Idziego w Lubece
Kościół św. Idziego w Lubece (niem. St. Aegidien zu Lübeck) – najmniejszy kościół na lubeckim Starym Mieście. Położony na uboczu, we wschodniej części centrum, w dzielnicy rzemieślników. Wraz z zabudowaniami poklasztornymi tworzy Dzielnicę św. Idziego (niem. Aegidien-Viertel).
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||||
 Kościół św. Idziego | |||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||||||||||||||||||
| Miejscowość |
Lubeka | ||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||
| Parafia |
Kirchengemeindeverband Innenstadt | ||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lubeki  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Szlezwika-Holsztynu  | |||||||||||||||||||||
 53°51′50″N 10°41′23″E/53,863889 10,689722
| |||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||
Kościół św. Idziego jest jednym z głównych zabytków lubeckiego hanzeatyckiego Starego Miasta, które w 1987 zostało wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Historia
edytujKościół św. Idziego jest po raz pierwszy wspomniany w 1227. Uważa się, że pierwszy kościół drewniany został wzniesiony w tym miejscu już w latach 1172-1182, za biskupa Heinricha I von Brüssel, który pełnił wcześniej obowiązki opata w klasztorze św. Idziego w Brunszwiku.
Pod koniec XIII w., kiedy doszło do konfliktu pomiędzy radą miasta a biskupem Burkhardem von Serkem, kościół św. Idziego nie angażował się w spory. Aż do reformacji pozostawał pod kontrolą lubeckiej kapituły katedralnej. W czasie reformacji odegrał znaczącą rolę. Księża ze św. Idziego: Andreas Wilms i Wilhelm Antoni jak pierwsi duchowni w Lubece przeszli na protestantyzm.
Zniszczenia wojenne i odbudowa
edytujKościół nie został poważnie uszkodzony w żadnej z wojen. W czasie bitwy pod Lubeką (1806), budynek został trafiony pociskiem z haubicy. Pocisk spadł na dach, ale nie eksplodował. O wydarzeniach z XIX w. przypomina jedynie kula armatnia tkwiąca w ścianie przy portalu północnym.
W czasie brytyjskiego ataku powietrznego na Lubekę w 1942, kościół nie ucierpiał mocno, pomimo ogromnych zniszczeń w jego najbliższej okolicy (Wahmstraße i Krähenstraße). Fala uderzeniowa po bliskim wybuchu bomby pozbawiła budynek okien, a wraz z nimi witraży.
Architektura
edytujObecna świątynia to trójnawowy kościół w formie pseudobazyliki o licznych kaplicach bocznych- typowa budowla północnoniemieckiej gotyckiej architektury ceglanej. Pozostałości pierwszego romańskiego kościoła kamiennego, wspomnianego w 1227, znaleźć można w okolicach wieży.
Nawa środkowa wznosi się na wysokość 15.3 metra (szer. 8.5 metra), podczas gdy nawy boczne liczą 11.3 metrów wysokości. W porównaniu z innymi lubeckimi kościołami z tego okresu są to wymiary bardzo skromne. Pierwsze trzy przęsła nawy środkowej są prawie kwadratowe. Ostatnie przęsło przed prezbiterium ma kształt trapezu z uwagi na niewielką ilość miejsca ograniczonego blisko przebiegającą ulicą. Nawy boczne posiadają liczne kaplice wzniesione na planie mniejszych lub większych trapezów[1].
Kaplice boczne
edytujW południowej nawie bocznej znajduje się seria kaplic, których nazwy pochodzą od nazwisk osób tam pochowanych. Na wysokości drugiego i trzeciego przęsła mamy Woltersen-Kapelle[2] oraz Darsow-Kapelle (1485)[3]. Na wysokości wieży znajduje się Marientiden-Kapelle, zwana też Ahlefeldt-Kapelle[4] Sąsiaduje z nią Holstein-Kapelle[5].
W północnej nawie bocznej naprzeciwko Holstein-Kapelle znajduje się Breitenau-Kapelle[6]. Na wysokości drugiego przęsła zlokalizowana jest Vorrade-Kapelle (Calven-Kapelle) a na końcu czwartego przęsła Scharbau-Kapelle[7]
Wystrój wnętrza
edytujNajstarszy zachowany element wystroju kościoła to późnoromański relief z drugiej poł- XIII w., przedstawiający błogosławiącego Chrystusa.
Ołtarz główny
edytujW 1701 dotychczasowy oryginalny gotycki ołtarz główny (1430) zastąpiono wielkim ołtarzem barokowym, pochodzącym najprawdopodobniej z pracowni Hieronymusa Hassenberga. Ołtarz formą przypomina słynny Ołtarz Fredenhagena wykonany wcześniej przez Thomasa Quellinusa dla Kościoła Mariackiego. Nad predellą przedstawiającą ostatnią wieczerzę umieszczono naturalnej wielkości figury świętych i Jezusa. W centrum ołtarza znajduje się Jezus Ukrzyżowany, obok niego Maria i Jan, otoczeni przez alegorie Wiary i Miłości. W górnej części ołtarza przedstawiono Jezusa Zmartwychwstałego pomiędzy parą aniołów.
Stary ołtarz podarowano kaplicy szpitala dla nieuleczalnie chorych w Klein Grönau, skąd w 1913 trafił do muzeum w klasztorze św. Anny. Autor starego ołtarza nie jest znany, a historycy sztuki mówią o mistrzu ołtarza z Grönau, który prawdopodobnie miał swoją pracownię w Brugii[8].
Krzyż triumfalny
edytujWalter Paatz oszacował datę powstania krzyża tryumfalnego na 1495-1500. Nieznany artysta, który wykonał krzyż nazywany jest mistrzem krzyża tryumfalnego z Lubeki.
Ambona
edytujWybudowana w latach 1706-1708 ambona, została sfinansowana z darowizny kupca Lorenza Russe (zm. 1584), który również podarował kościołowi poprzednią kazalnicę. Lorenz Russe był najważniejszym darczyńcą kościoła św. Idziego.
Lektorium
edytujDrewniane dekoracje nowego lektorium wykonał lubecki snycerz Tönnies Evers Młodszy. Autorstwo obrazów z lektorium przypisywane jest natomiast malarzowi Gregorowi von Gehrden[9]. Prace nad nowym lektorium sfinansowano dzięki hojności Lorenza Russe, który przekazał znaczną sumę na rzecz kościoła w swoim testamencie.
Epitafia
edytujW kościele znajdują się liczne drewniane epitafia. Do wyjątków należy kamienne epitafium burmistrza Thomasa von Wickede (zm. 1716) wykonane przez Hieronymusa Hassenberga.
Organy
edytujPierwsze organy dla kościoła św. Idziego zbudowano ok. 1451. Obecne organy (1624-1626) powstały w pracowni Hansa Scherera. Fasada została wykonana przez Michaela Sommera a rzeźby i intarsje przez Baltazara Winnego. W 1642 Friedirch Stellwagen dodał 42 nowe piszczałki. W poł. XIX w. organy zmodernizowano- Johann Friedrich Schulze przebudował system rozdzielający powietrze oraz tylną część organów. W 1919 Emanuel Kemper otrzymał zlecenie budowy nowych organów z trzema manuałami i pedałem na 47 głosów. Historyczny wygląd organów został zachowany, a oryginalne piszczałki wyciszone. Nowe organy zostały prawie natychmiast przebudowane. Niektóre z historycznych piszczałek zostały wykorzystane przy budowie nowych organów dla kościoła św. Pankracego w Hamburgu-Neuenfelde.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Baltzer, str. 454
- ↑ Nazwa pochodzi od nazwiska rajcy miejskiego Corda Woltersa (zm. 1591).
- ↑ Nazwa pochodzi od nazwiska rajcy miejskiego Bernharda Darsowa (zm. 1479)
- ↑ Wybudowana w latach 1506-1509, poświęcona w 1515 przez biskupa Johannesa VIII Grymmolta. Miejsce pochówku Wulfa Christiana von Ahlefeldta (zm. 1722).
- ↑ Kaplica duńskiego szambelana Karla von Holsteina (zm. 1767), zięcia von Ahlefeldta
- ↑ Nazwa kaplicy pochodzi od nazwiska Christopha Genscha von Breitenau (zm. 1715)
- ↑ Zakupiona w 1759 przez wdowę po pastorze M. Heinrichu Scharbau.
- ↑ Albrecht, str. 114-122
- ↑ Pierwsza wzmianka o lektorium w kościele św. Idziego pochodzi z 1420.
Bibliografia
edytuj- U. Albrecht, J. Rosenfeld, Ch. Saumweber: Corpus der Mittelalterlichen Holzskulptur und Tafelmalerei in Schleswig-Holstein. Tom I: Hansestadt Lübeck. Kilonia: St. Annen-Museum, 2005. ISBN 3-933598-75-3. (niem.).
- Johannes Baltzer, Friedrich Bruns: Die Bau- und Kunstdenkmäler der Freien und Hansestadt Lübeck. Tom III: Kirche zu Alt-Lübeck. Dom. Jakobikirche. Ägidienkirche. Lubeka: Verlag von Bernhard Nöhring, 1920 2001, s. 4251-548. ISBN 3-89557-167-9. (niem.).