Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim
Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim – rzymskokatolicki kościół rektoralny znajdujący się na terenie parafii św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim, sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej.
 nr rej. 180-IX-26 z dnia 24.07.1948 r.oraz 207 z 04.09.1967 r.[1] | |||||||||||||||||
| Kościół rektoralny | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||
| Cudowne wizerunki | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim  | |||||||||||||||||
 51°24′26,07″N 19°41′46,98″E/51,407242 19,696383
| |||||||||||||||||
Historia
edytujJezuici przybyli do Piotrkowa 1677 i początkowo dysponowali jedynie drewnianą kaplicą[2]. Kamień węgielny pod budowę kościoła poświęcono w 1695, jednak z powodu trudności prace budowlane rozpoczęto w 1701[2]. Kościół ukończono i konsekrowano w 1727[2]. W 1731 kościół został zniszczony przez pożar, zaś w 1734 miała miejsce jego ponowna konsekracja[2]. W 1773 miała miejsca kasacja zakonu, w wyniku której jezuici opuścili świątynię[2]. W 1788 świątynię objęli pijarzy, którzy przenieśli z własnego zespołu klasztornego przy ul. Rwańskiej, zniszczonego w czasie pożaru w 1786[3]. W 1864 skasowany został zakon pijarów, a tym samym usunięci zostali ze świątyni[4]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę kościołem w latach 1918–1927 ponownie zarządzali jezuici[2]. Następnie do 1945 świątynię objęli księża diecezjalni[2]. Ostatecznie jezuici powrócili do kościoła w 1945[2].
Architektura
edytujKościół św. Franciszka Ksawerego jest najcenniejszym pod względem artystycznym zabytkiem architektonicznym Piotrkowa.
Świątynia harmonijnie łączy cechy baroku i rokoka, architekturę z barokową i rokokową rzeźbą, malarstwem i wyposażeniem wnętrza. Autorem projektu budowli był architekt J. I. Delamars[5]. Kościół jest budowlą zasadniczo jednonawową, zakończoną półkolistym prezbiterium, ale posiada trzy pary kaplic otwartych arkadami do nawy głównej. Sklepienie nawy głównej - kolebkowe z lunetami,zaś kaplic - krzyżowe. Bryła kościoła zamyka kompozycyjnie ulicę Konarskiego, biegnącą od Rynku Trybunalskiego[6].
Wnętrze kościoła jest bogato zdobione, szczególnie zasługuje na uwagę barokowa polichromia Andrzeja Ahorna i Jana Raynera oraz bogato złocone ołtarze. Wyposażenie wnętrza zostało wykonane przez snycerzy i rzeźbiarzy jezuickich: Ignacego Bartscha ze Śląska, Ferdynanda Kiltza, Wolfganga Wimmera, Mateusza Makowskiego[5]. W 1796 przeniesiono do kościoła barokową ambonę z dawnego kościoła pijarów, przeznaczonego na kościół ewangelicki[7].
W kościele w ołtarzu głównym znajduje się od 1829 obraz Matki Bożej Trybunalskiej, patronki polskich parlamentarzystów[8]. Ołtarze boczne noszą wezwana: św. Iwona, św. Ignacego Loyoli, św. Stanisława Kostki, Matki Boskiej Łaskawej, Serca Jezusowego, św. Barbary[7].
Galeria
edytuj- Historyczne widoki kościoła
-
Kościół i klasztor na grafice z początku XIX w. -
Kościół i kolegium od strony Krakowskiego Przedmieścia, 1870 -
Widok kościoła od Rynku i ul. Konarskiego, 1870. -
Wnętrze kościoła w 1870. -
Zdjęcie kościoła i kolegium sprzed 1870
- Wygląd zewnętrzny
-
Widok z Rynku Trybunalskiego -
Widok z prawej od ul. Pijarskiej -
Widok z lewej od ul. Pijarskiej
- Wnętrza
-
Widok w stronę ołtarza głównego -
Ołtarz główny -
Ołtarz boczny Serca Jezusowego -
Ambona -
Zdobienia nawy głównej -
Freski na sklepieniu -
Obraz Matki Bożej Trybunalskiej
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2013-03-06].
- ↑ a b c d e f g h Historia kościoła p.w. św. Franciszka Ksawerego. Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej. [dostęp 2019-12-05].
- ↑ Witanowski 1923 ↓, s. 31–32.
- ↑ Witanowski 1923 ↓, s. 51.
- ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.
- ↑ a b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21, 46.
Bibliografia
edytuj- Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014.
- Piotrków Trybunalski: plan miasta. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, Warszawa-Wrocław 1993.
- Łukasz M. Sadowski. Piotrków Trybunalski : miasto królewskie i miasto gubernialne. „Sztuka Europy Wschodniej”. 1, s. 269-277, 2013.
- Michał Rawita Witanowski: Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (z planem miasta). Piotrków: Wydawnictwo Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1923.