Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (Śródmieście)
Kościół Świętej Trójcy w Warszawie – główny kościół parafii ewangelicko-augsburskiej św. Trójcy znajdujący się na placu Stanisława Małachowskiego 1 w Warszawie.
289/2 z 1.07.1965[1] | |||||||||||||||||||
Świątynia od strony południowo-zachodniej | |||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||
Adres |
pl. Stanisława Małachowskiego 1 | ||||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||||
Diecezja | |||||||||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||||||||||||||||
52°14′19″N 21°00′42″E/52,238611 21,011667 | |||||||||||||||||||
Strona internetowa |
Historia świątyni
edytujPonieważ ustawodawstwo Mazowsza do XVIII wieku nie zezwalało na odprawianie nabożeństw dysydenckich, warszawscy ewangelicy musieli w tym celu jeździć do Węgrowa na Podlasiu[2].
15 stycznia 1777 ewangelicy otrzymali przywilej królewski zezwalający na budowę kościoła. Spośród trzech projektów (Dominika Merliniego, Jana Chrystiana Kamsetzera i Szymona Zuga) król Stanisław August Poniatowski wybrał projekt Zuga[3]. Inspiracją dla architekta był rzymski Panteon oraz drezdeński kościół Najświętszej Marii Panny[4]. Budynek uzyskał wysokość 58 m, a średnica rotundy 33,4 m. Świątynia górowała nad niską okoliczną zabudową[5].
Budowę kościoła rozpoczęto 24 kwietnia 1777. Cztery lata później, 30 grudnia 1781 nastąpiło uroczyste otwarcie i poświęcenie świątyni. Kościół ze względu na swe położenie był wówczas najwyższą (58 m) i jedną z najobszerniejszych budowli Warszawy. Oglądanie panoramy miasta i jego okolic stanowiło stałą atrakcję dla przyjezdnych gości i samych warszawiaków[6].
W 1825 w kościele odbył się koncert Fryderyka Chopina dla cara Aleksandra I, który przyjechał do Warszawy na obrady Sejmu. Chopin zagrał na niedawno wynalezionym instrumencie – eolomelodikonie. Zachwycony monarcha podarował młodemu muzykowi drogi pierścień z brylantem[7].
Krzyż kopuły kościoła został przyjęty za punkt główny sieci triangulacyjnej utworzonej dla potrzeb projektowania kanalizacji i wodociągów przez Williama i Williama Heerleina Lindleyów[8].
Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie obrony Warszawy 16 września 1939, kościół został zbombardowany[9]. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na ok. 70%[10].
Po zakończeniu wojny, w 1945 powracający ewangelicy przystąpili do odbudowywania swojej świątyni. Plany odbudowy sporządzone przez architekta Teodora Burschego zostały zatwierdzone przez Biuro Odbudowy Stolicy.
Rekonstrukcja odbywała się w latach 1949–1957[11]. 18 listopada 1956 odbyło się pierwsze nabożeństwo.
W 1965 roku świątynia została wpisana do rejestru zabytków[1]. W 2019 zakończył się jej remont generalny [12].
Inne informacje
edytuj- W 1857 warszawski fotograf Karol Beyer wykonał serię 12 fotografii pokrywającą kompletny dookólny widok z kopuły kościoła.
- Kościół przez wielu był uważany za centralny punkt Warszawy, co ustalono przy pomocy wielu różnych pomiarów geodezyjnych pod koniec XIX wieku[13].
- 2 sierpnia 1959 w świątyni odbyło się pierwsze ekumeniczne nabożeństwo w języku esperanto odprawione przez duchownych mariawickich.
- W 1991 podczas IV pielgrzymki do ojczyzny, kościół odwiedził papież Jan Paweł II, a 25 maja 2006 przybył do niego Benedykt XVI w ramach spotkania ekumenicznego podczas pielgrzymki do Polski[14][15].
- 7 maja 2022 roku w kościele miało miejsce nabożeństwo, w trakcie którego ordynowano na urząd prezbitera 9 diakonek pełniących służbę w Kościele Ewangelicko-Augsburskiego, w tym diak. Małgorzatę Gaś[16].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 30 czerwca 2024 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 23. [dostęp 2024-07-27].
- ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 45.
- ↑ Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 201. ISBN 83-01-04060-2.
- ↑ Tomkiewicz W., Piękno wielorakie, Warszawa 1971, s. 218.
- ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 113.
- ↑ Karol Guttmejer: Ewangelicki Kościół Świętej Trójcy w Warszawie. Warszawa: Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie, 2017, s. 56. ISBN 978-83-909051-1-2.
- ↑ Ferdynand Hoesick: Chopin. Życie i twórczość. Tom I Warszawa 1810–1831. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1967, s. 84–85.
- ↑ Ryszard Żelichowski, Paweł E. Weszpiński: Inżynierowie bez granic. Lindleyowskie plany Warszawy przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, 1996, s. 10. ISBN 83-911-735-1-8.
- ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 58–59, 1971.
- ↑ Karol Małcużyński, Wacław Wojnacki: Zwiedzamy nową Warszawę. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1950, s. 85.
- ↑ Karol Mórawski , Wiesław Głębocki , Bedeker warszawski : w 400-lecie stołeczności Warszawy, Warszawa: „Iskry”, 1996, s. 188–189, ISBN 83-207-1525-3, OCLC 830113055 .
- ↑ Tomasz Urzykowski: Kościół Świętej Trójcy jeszcze piękniejszy. Zakończył się remont. warszawa.wyborcza.pl, 16 września 2019. [dostęp 2019-09-16].
- ↑ Marcin Śpiewakowski: Gdzie jest środek Warszawy?. polskatimes.pl, 14 stycznia 2016. [dostęp 2021-08-26].
- ↑ Redakcja, Benedykt XVI poprowadził mszę ekumeniczną [online], Warszawa Nasze Miasto, 26 maja 2006 [dostęp 2023-03-24] (pol.).
- ↑ Luteranie.pl : Archiwum [online], old2020.luteranie.pl [dostęp 2023-03-24] .
- ↑ Dziewięć kobiet zostało wyświęconych na księży w polskim Kościele luterańskim. "To jest coś bardzo wyjątkowego" [online], TVN24.pl [dostęp 2023-03-24] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Panorama 360° Warszawy z 1857 Rekonstrukcja cyfrowa Panoramy Karola Beyera.
- Wirtualny spacer po kościele św. Trójcy
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona