Knieżyca szara
Knieżyca szara[1] (Elasmucha grisea) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Rosyjski Daleki Wschód. Żeruje na brzozach i olszach.
| Elasmucha grisea | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Imago | |||
_(Parent_Bug)_-_(nymph),_Arnhem,_the_Netherlands.jpg) Larwa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
knieżyca szara | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Cimex griseus. Jako miejsce typowe wskazano Europę[2]. W obrębie tego gatunku wyróżnia się trzy podgatunki[3]:
- Elasmucha grisea cypria Josifov, 1971
- Elasmucha grisea eckerleini Josifov, 1971
- Elasmucha grisea grisea (Linnaeus, 1758)
Morfologia
edytuj_(Parent_Bug)_-_(male_imago),_Molenhoek,_the_Netherlands_-_2.jpg)
_(Parent_Bug)_-_(imago),_Molenhoek,_the_Netherlands_-_2.jpg)
Pluskwiak o ciele długości od 6 do 9,5 mm, ubarwiony zmiennie. Wierzch ciała bywa żółtoszary, zielonoszary lub zielony z różnych rozmiarów plamami barwy brązowej, czerwonobrązowej, czerwonej lub pomarańczowej. Wierzch ciała gęsto pokrywają bezładnie rozmieszczone, czarno podbarwione punkty, są one jednak wyraźnie słabiej zagęszczone niż u knieżycy brzozówki. W nasadowej części tarczki znajduje się zwykle dobrze widoczna, ciemna plama o sercowatym kształcie. Przedplecze ma kąty przednio-boczne z drobnym, guzkowatym wyrostkiem lub całkiem wyrostka pozbawione, kąty tylno-boczne zaś słabo wystające, niewydłużone w wyrostek. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są krótsze i szersze niż u ukrzeńców, na wierzchołkach zaokrąglone. Spodnia strona odwłoka ma na jasnym tle nieliczne, pojedyncze, czarne punkty lub jest zupełnie niepunktowana. Listewka brzeżna odwłoka ma w kontrastowe jasne i czarne pasy. Samiec ma grzbietową krawędź segmentu genitalnego płytko wyciętą. Samica ma ósmy segment odwłoka z mniejszym niż u knieżycy brzozówki, niemal tak szerokim jak długim gonokoksytem[4][5].
Biologia i ekologia
edytuj
,_Arnhem,_the_Netherlands.jpg)
Owad ten zasiedla lasy, zadrzewienia, parki, ogrody, aleje, polany, łąki i przydroża[1]. Bytuje na drzewach i krzewach liściastych oraz na roślinach zielnych[5]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki z liści i owocostanów brzóz, a rzadziej olch[5][1].
Postacie dorosłe aktywne są od końca kwietnia lub maja do września lub października i są stadium zimującym[1][5]. Samce giną wkrótce po kopulacji. Samice składają jaja na liściach rośliny pokarmowej[5] w rombowatego kształtu klastrze liczącym około 40 sztuk[5][1]. Samica wykazuje daleko posuniętą troskę rodzicielską, opiekując się nie tylko jajami, ale także larwami pierwszego i drugiego stadium, a czasem także trzeciego, jeśli przeżyje wystarczająco długo. Osobniki dorosłe nowego pokolenia pojawiają się do sierpnia do początku października[5].
Do parazytoidów tej knieżycy zaliczają się muchówki z rodziny rączycowatych należące do gatunków Ectophasia crassipennis i Subclytia rotundiventris[1].
Rozprzestrzenienie
edytujGatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny w Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[6][7], w Azji zaś z azjatyckiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Kazachstanu, Syberii, Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Mongolii oraz północnych i środkowych Chin[7]. Podgatunek E. g. eckerleini stwierdzono z Krety, Azerbejdżanu i Iranu[8]. E. g. cypria jest natomiast endemitem Cypru[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Elasmucha grisea – Knieżyca szara. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 445. (łac.).
- ↑ Berend Aukema (red.): Elasmucha grisea (Linnaeus, 1758). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 13 Puklicowate – Acanthosmatidae, Żółwinkowate – Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d e f g Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ Elasmucha grisea (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Elasmucha grisea grisea (Linnaeus, 1758). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ Berend Aukema (red.): Elasmucha grisea eckerleini Josifov, 1971. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ Berend Aukema (red.): Elasmucha grisea cypria Josifov, 1971. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-23].