Kleszan

Kleszan
	; Prostanthera lasianthos
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	kleszan
	Nazwa systematyczna
	Prostanthera Labillardière; Novae Holl. Pl. Spec. 2: 18. 1806
	Typ nomenklatoryczny
	P. lasianthos Labillardière
Synonimy
	Cryphia R. Br.; Klanderia F.Muell.; Eichlerago J. Carrick;
	Cryphia R. Br.; Klanderia F.Muell.; Eichlerago J. Carrick;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kleszan (Prostanthera L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 100^[5]–101^[6] gatunków, przy czym tworzą one, także w naturze, bardzo liczne mieszańce międzygatunkowe. Wszyscy przedstawiciele rodzaju występują dziko w Australii^[5]^[6]^[4]. Zasiedlają formacje zaroślowe i widne lasy, zarówno na siedliskach suchych, jak i nad ciekami^[7]. Część gatunków zapylana jest przez miodojady, a inne przez owady^[4]. Ponieważ rośliny obfitują w olejki eteryczne^[4], pędy po złamaniu i liście po roztarciu mają silny, charakterystyczny miętowy zapach (stąd angielska nazwa rodzaju – mintbush)^[8].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. Przy czym uprawa jest możliwa w klimacie ciepłym (rosną w strefach mrozoodporności 8–11)^[8]. Do częściej uprawianych należą: P. cuneata, P. incisa, P. rotundifolia^[7].

Morfologia

Pokrój: Krzewy i krzewinki, rzadko niewielkie drzewa^[4] osiągające do 8 m wysokości^[7]. Młode pędy są czterokanciaste, ale starsze są zaokrąglone^[4].

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe^[4]. Liście zimozielone, zwykle ząbkowane, często szaro i lepko owłosione, pachnące miętą, czasem eukaliptusem^[7].

Kwiaty: Zebrane w kwiatostany wiechowate wyrastające w kątach liści lub szczytowo, często w różnym stopniu ulistnione i z przysadkami. Kielich zrosłodziałkowy, dwuwargowy. Korona biała, różowa, czerwona, fioletowa, wyraźnie grzbiecista (dwuwargowa). Górna warga wzniesiona i wyciągnięta do przodu, a dolna rozpostarta. Pręciki cztery^[4], w dwóch parach, u części gatunków wystające z rurki korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, rozwidlona^[7].

Owoce: Cztery rozłupki zamknięte w trwałym kielichu^[4]^[7].

Systematyka

Rodzaj wraz z pięcioma innymi tworzy plemię Westringeae Bartling o potwierdzonym molekularnie monofiletyzmie. Do rodzaju zaliczone zostały gatunki dawniej wyodrębniane jako rodzaj Wrixonia, ze względu na ich zagnieżdżenie w obrębie Prostanthera^[9]. Całe plemię wyodrębniło się w obrębie podrodziny Prostantheroideae Luersson przed ok. 36,6 milionami lat^[2].

Rodzaj tradycyjnie dzielony był na dwie sekcje różniące się sposobem zapylania kwiatów. Sekcja Klanderia obejmowała gatunki zapylane przez ptaki, a sekcja Prostanthera – przez owady^[4]. Podział taki okazał się sztuczny – sekcja Prostanthera ma charakter parafiletyczny^[9].

Wykaz gatunków^[6]

Prostanthera albiflora B.J.Conn
Prostanthera albohirta C.T.White
Prostanthera althoferi B.J.Conn
Prostanthera ammophila B.J.Conn
Prostanthera arapilensis M.L.Williams, Drinnan & N.G.Walsh
Prostanthera arenicola S.Moore
Prostanthera askania B.J.Conn
Prostanthera aspalathoides A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera athertoniana B.J.Conn & T.C.Wilson
Prostanthera baxteri A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera behriana Schltdl.
Prostanthera caerulea R.Br.
Prostanthera calycina F.Muell. ex Benth.
Prostanthera campbellii F.Muell.
Prostanthera canaliculata F.Muell.
Prostanthera carrickiana B.J.Conn
Prostanthera centralis B.J.Conn
Prostanthera chlorantha (F.Muell.) Benth.
Prostanthera cineolifera R.T.Baker & H.G.Sm.
Prostanthera clotteniana (F.M.Bailey) A.R.Bean
Prostanthera collina Domin
Prostanthera cruciflora J.H.Willis
Prostanthera cryptandroides A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera cuneata Benth.
Prostanthera decussata F.Muell.
Prostanthera densa A.A.Ham.
Prostanthera denticulata R.Br.
Prostanthera discolor R.T.Baker
Prostanthera eckersleyana F.Muell.
Prostanthera elisabethae B.J.Conn & T.C.Wilson
Prostanthera eriocalyx Gand.
Prostanthera eungella B.J.Conn & K.M.Proft
Prostanthera eurybioides F.Muell.
Prostanthera ferricola B.J.Conn & K.A.Sheph.
Prostanthera florifera B.J.Conn
Prostanthera galbraithiae B.J.Conn
Prostanthera granitica Maiden & Betche
Prostanthera grylloana F.Muell.
Prostanthera hindii B.J.Conn
Prostanthera hirtula F.Muell. ex Benth.
Prostanthera howelliae Blakely
Prostanthera incana A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera incisa R.Br.
Prostanthera incurvata B.J.Conn
Prostanthera junonis B.J.Conn
Prostanthera lanceolata Domin
Prostanthera laricoides B.J.Conn
Prostanthera lasianthos Labill.
Prostanthera linearis R.Br.
Prostanthera lithospermoides F.Muell.
Prostanthera magnifica C.A.Gardner
Prostanthera marifolia R.Br.
Prostanthera megacalyx C.T.White & W.D.Francis
Prostanthera melissifolia F.Muell.
Prostanthera microphylla (R.Br.) A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera monticola B.J.Conn
Prostanthera mulliganensis B.J.Conn & T.C.Wilson
Prostanthera nanophylla B.J.Conn
Prostanthera nivea A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera nudula J.M.Black ex E.L.Robertson
Prostanthera oleoides T.C.Wilson & B.J.Conn
Prostanthera ovalifolia R.Br.
Prostanthera palustris B.J.Conn
Prostanthera parvifolia Domin
Prostanthera patens B.J.Conn
Prostanthera pedicellata B.J.Conn
Prostanthera petraea B.J.Conn
Prostanthera petrophila B.J.Conn
Prostanthera phylicifolia F.Muell.
Prostanthera porcata B.J.Conn
Prostanthera prostantheroides (F.Muell.) T.C.Wilson, Henwood & B.J.Conn
Prostanthera prunelloides R.Br.
Prostanthera rhombea R.Br.
Prostanthera ringens Benth.
Prostanthera rotundifolia R.Br.
Prostanthera rugosa A.Cunn. ex Benth.
Prostanthera saxicola R.Br.
Prostanthera schultzii F.Muell. ex Tate
Prostanthera scutata C.A.Gardner
Prostanthera scutellarioides (R.Br.) Druce
Prostanthera sejuncta M.L.Williams, Drinnan & N.G.Walsh
Prostanthera semiteres B.J.Conn
Prostanthera sericea (J.M.Black) B.J.Conn
Prostanthera serpyllifolia (R.Br.) Briq.
Prostanthera sieberi Benth.
Prostanthera spathulata T.C.Wilson & B.J.Conn
Prostanthera spinosa F.Muell.
Prostanthera splendens B.J.Conn
Prostanthera staurophylla F.Muell.
Prostanthera stenophylla B.J.Conn
Prostanthera striatiflora F.Muell.
Prostanthera stricta R.T.Baker
Prostanthera suborbicularis C.T.White & W.D.Francis
Prostanthera tallowa B.J.Conn & T.C.Wilson
Prostanthera teretifolia Maiden & Betche
Prostanthera tozerana B.J.Conn & T.C.Wilson
Prostanthera tysoniana (Carrick) B.J.Conn
Prostanthera verticillaris B.J.Conn
Prostanthera violacea R.Br.
Prostanthera walteri F.Muell.
Prostanthera wilkieana F.Muell.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-02] (ang.).
↑ ^a ^b Prostanthera. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 208. ISBN 978-3-642-62200-7.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 754, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c Prostanthera Labill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-04-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 404. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 705-706, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Trevor C. Wilson, Barry J. Conn, Murray J. Henwood. Molecular phylogeny and systematics of Prostanthera (Lamiaceae). „Australian Systematic Botany”. 25, 5. s. 341-352. DOI: 10.1071/SB12006.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-02] (ang.).

[ing-3] Prostanthera. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-02].

[kubitzki-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 208. ISBN 978-3-642-62200-7.

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 754, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pow-6] Prostanthera Labill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-04-02].

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 404. ISBN 0-333-73003-8.

[burnie-8] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 705-706, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[wilson-9] Trevor C. Wilson, Barry J. Conn, Murray J. Henwood. Molecular phylogeny and systematics of Prostanthera (Lamiaceae). „Australian Systematic Botany”. 25, 5. s. 341-352. DOI: 10.1071/SB12006.

[5]

[6]

[4]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]