Kazimierz Rosen-Zawadzki
Kazimierz Rosen-Zawadzki[1], właśc. Kazimierz Rosen (ur. 1 stycznia 1900 w Warszawie, zm. 25 stycznia 1990 tamże) – polski historyk i teoretyk wojskowości, pułkownik ludowego Wojska Polskiego.
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1900 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 stycznia 1990 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
oficer taktyczny |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca | |
| Odznaczenia | |
   
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujPochodził ze zasymilowanej rodziny żydowskiej. Był synem Pawła i Franciszki Żelazowskiej. Od 1909 uczęszczał do 2. Szkoły Realnej w Warszawie. W 1915 zdał maturę i zapisał się do Wyższej Szkoły Technicznej Wawelberga i Rotwanda. 1 października 1915 wstąpił do Legionów Polskich, a od listopada tego roku walczył na froncie. Jesienią 1916 wzięty do niewoli rosyjskiej, z której został uwolniony po rewolucji lutowej 1917. W latach 1918–1920 żołnierz 5 Dywizji Waleriana Czumy, walczył z Armią Czerwoną. W 1920 wzięty do niewoli, w 1921 zbiegł i wrócił do Polski.
10 lutego 1922 został mianowany z dniem 1 grudnia 1921 podporucznikiem w korpusie oficerów jazdy i wcielony do 8 pułku strzelców konnych[2]. W 1926 wziął udział w zamachu majowym; uważał się wówczas za piłsudczyka. 27 stycznia 1930 został awansowany na rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 56. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[3]. 3 stycznia 1931 został przydzielony na sześciomiesięczny II Kurs Unitarny oficerów broni pancernych w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Warszawie[4]. 6 czerwca 1935 został odwołany z praktyki w Ministerstwie Skarbu[5]. W latach 30 XX w. opublikował ponad 20 artykułów analitycznych w prasie wojskowej. Do września 1939 pełnił służbę w 3 batalionie pancernym w Warszawie. W kampanii wrześniowej 1939 walczył jako oficer taktyczny 1 batalionu czołgów lekkich.
Po agresji ZSRR na Polskę zgłosił się do współpracy z władzami sowieckimi, jednak jako polski oficer został aresztowany i osadzony w obozie w Starobielsku. Współpracował z władzami obozowymi, przez co był bojkotowany przez polskich jeńców. Po likwidacji obozu w Starobielsku i wymordowaniu jeńców przeniesiony do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu[6][7], a następnie do tzw. willi rozkoszy w Małachówce, gdzie również współpracował z władzami sowieckimi. Rtm. Narcyz Łopianowski wspominał go jako bardzo zaangażowanego ideowo komunistę, wręcz prawą rękę Ł. Berii. Po ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 bezskutecznie próbował wstąpić do Armii Czerwonej.
W sierpniu 1941 skierowany do armii Andersa jako „wtyczka” NKWD w polskim wojsku. Został dowódcą 5 batalionu pancernego, a następnie zastępcą komendanta Ośrodka Organizacyjnego Broni Pancernej. Za prowadzenie agitacji na rzecz ZSRR został w listopadzie 1942 zwolniony z armii, mimo to nie ustawał w próbach tworzenia prosowieckich organizacji wśród polskich żołnierzy. W październiku 1943 został aresztowany za zdradę i osadzony w więzieniu w Palestynie, następnie w Egipcie do czerwca 1946.
W lipcu 1946 wrócił do Polski i wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Został przyjęty do ludowego Wojska Polskiego, zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 30 sierpnia 1946 i przydzielony do Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. 15 września 1946 został awansowany na podpułkownika. Następnie został członkiem Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu, a później attaché wojskowym w Rzymie, gdzie bez skutku próbował prowadzić działalność wywiadowczą wobec ambasadora Stanisława Kota. Po powrocie do Warszawy został analitykiem wywiadowczym Oddziału II Sztabu Generalnego WP. W 1949 roku został usunięty z wojska, jako przedwojenny oficer WP. Podjął pracę w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, później w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. Ukończył Akademię Nauk Politycznych w Warszawie.
18 czerwca 1952 został aresztowany przez Główny Zarząd Informacji MON, oskarżony o szpiegostwo na rzecz Francji i USA. Podczas śledztwa w areszcie GZ Informacji przy ul. Koszykowej przyznał się do winy, jednak w 1953 odwołał zeznania. W styczniu 1955 wypuszczony z więzienia.
Został pracownikiem Instytutu Historii PAN. Po październiku 1956 ponownie przyjęty do LWP i PZPR. 27 kwietnia 1959 został wyznaczony na stanowisko kierownika Zakładu IV Historii Wojska II Rzeczypospolitej Wojskowego Instytutu Historycznego. Pisał publikacje na temat powstań śląskich i II wojny światowej. W latach 60 XX w. zdystansował się od poglądów komunistycznych na rzecz częściowego powrotu do przekonań piłsudczykowskich. Zmarł 25 stycznia 1990 w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A22-6-26)[8].
Był żonaty z Anną Rosen-Zawadzką (1907-1977)[8]. Jego syn Andrzej zginął w powstaniu warszawskim.
W 2007, w postać Kazimierza Rosen-Zawadzkiego, w spektaklu Teatru Telewizji „Willa szczęścia”, wcielił się aktor Jacek Poniedziałek.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)[9]
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy (20 grudnia 1946)[10]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi (17 marca 1930)[11]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 73 z 21 listopada 1923 roku, s. 675. 9 listopada 1923 roku Prezydent RP zezwolił mu na uznanie przybranego nazwiska „Zawadzki” do nazwiska rodowego „Rosen”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922 roku, s. 115.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 28 stycznia 1930 roku, s. 28.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 42.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 99.
- ↑ Jerzy Turski: Lista jeńców z obozu w Griazowcu. W: Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 75. ISBN 83-85015-66-3.
- ↑ Lista jeńców Kampanii Wrześniowej 1939, umieszczonych w obozie w Griazowcu. raportnowaka.pl. s. 38. [dostęp 2016-04-20].
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 153 „za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą oraz za gorliwą pracę i sumienne wypełnianie obowiązków służbowych” – tu jako „Kazimierz Rozen-Zawadzki”.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 144 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska” – tu jako „Kazimierz Rożen-Zawadzki”.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Prof. Tadeusz Rutkowski o Kazimierzu Rosen-Zawadzkim
- Tadeusz P. Rutkowski, Żołnierz, renegat, więzień, historyk. O biografii Kazimierza Rosen-Zawadzkiego Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX–XX wieku, t. 6, Warszawa 2012.