Kazimiera Proczek
Kazimiera Proczek, także Kazimiera Proczkówna (ur. 1867 w Połocku[1], zm. 22 września 1926 w Warszawie[2]) – działaczka społeczna i katolicka, pedagog, publicystka, feministka, założycielka szkół i towarzystw społecznych[3].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
działaczka społeczna i katolicka, pedagog, publicystka, feministka |
Życiorys
edytujKazimiera Proczek była córką Wincentego Proczka i Teresy z Podobiedów. Po ukończeniu szkoły wstąpiła do bezhabitowego zgromadzenia sióstr Posłanniczek Najświętszego Serca Jezusowego[4], przyjmując w nim imię Maria. Była stypendystką i bliską współpracownicą Cecylii Plater-Zyberkówny. W 1888 podjęła pracę w szkołach Plater-Zyberkówny: przy ul. Pięknej 24 w Warszawie, później także w Szkole Żeńskiej Gospodarstwa Wiejskiego w Chyliczkach.
Od 1906 była członkiem Sekcji Szkolnej Polskiej Macierzy Szkolnej[5] oraz nauczycielką szkół warszawskich[6]. Od 1907 kierowała w Warszawie przy ul. Brackiej 13 trzyletnimi Kursami Pedagogiczno-Naukowymi kształcącymi na poziomie uniwersyteckim młode kobiety, które po ukończeniu pensji uzupełniały wykształcenie w celu podjęcia pracy nauczycielskiej lub zawodowej.
Ukończyła studia filozoficzne na Uniwersytecie we Fryburgu szwajcarskim[3]. Jej spowiednikiem i opiekunem duchowym na uczelni był bł. Jerzy Matulewicz[7], który udzielał jej także wsparcia materialnego. W 1918 na Uniwersytecie w Lozannie za rozprawę „Psychologia młodej dziewczyny”[1] uzyskała stopień doktora nauk filozoficznych.
Od roku szkolnego 1921/22 należała do Komisji Ochron Wydziału Szkolnego m.st. Warszawy[8]. W 1921 założyła pierwszy w Polsce Katolicki Uniwersytet Żeński w Warszawie (przy ul. Pięknej 28, od października 1924 przy ul. Senatorskiej 32) i była jego rektorem do przedwczesnej śmierci w 1926 roku[9][10]. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Działalność społeczna
edytujW 1904 wraz z Cecylią Plater-Zyberkówną założyła Katolicki Związek Kobiet Polskich i została jego pierwszą przewodniczącą[11] (1904-1906), aby „podnieść oświatę, moralność i dobrobyt kobiet oraz starać się o rozwiązanie kwestii kobiecej w oparciu o zasady katolickie”[12]. W ramach pracy na rzecz robotników i ich rodzin Związek prowadził pogadanki dla ubogich matek, katechizację dzieci, otworzył na przedmieściu Warszawy mleczarnię dla ludności robotniczej[13].
Najważniejszą jednak inicjatywą było przeniesienie na grunt Polski idei ogrodów robotniczych, które propagował wcześniej grudziądzki lekarz homeopata Jan Jalkowski[9][10]. Kazimiera Proczek zachęcała do tworzenia ogródków na zasadzie bezpłatnych przydziałów bezrobotnym kawałka ziemi do uprawy. Propagowanie udostępniania ziemi przez filantropów było jednym z jej “sposobów zaradzenia nędzy bez dawania jałmużny”[14]. Kilka działek udostępnionych ok. 1900 za rogatkami mokotowskimi stało się zalążkiem utworzonych przez nią w 1902[15] najstarszych w Warszawie ogródków robotniczych (dzisiejszy ROD im. Obrońców Pokoju)[16]. Dyskusji poddawana jest data powstania ogrodów - lata 1898-1900[17] czy rok 1906[18], gdy powołano Towarzystwo Ogródków Robotniczych[19], którego prezesem została Kazimiera Proczek.
Działalność publicystyczna
edytujDziałalność publicystyczna Kazimiery Proczek koncentrowała się na tematyce społecznej i oświatowej. Ważne miejsce zajmowała w niej sytuacja i rola kobiet we współczesnym życiu. Redagowała i wydawała w Warszawie w latach 1909–1913 dwutygodnik kulturalno-społeczny dla kobiet „Przebudzenie”[20] oraz “Polski Łan”, pisała do „Świata Kobiecego”, publikowała w miesięczniku “Prąd”. Jej praca doktorska o psychologii młodej dziewczyny, wydana w języku francuskim, nadal jest cytowana w światowej literaturze psychologicznej[21][22].
Publikacje
edytuj- Znaczenie społeczne przemysłu domowego, Gebethner i Wolf, Warszawa 1906
- Sposób zaradzenia nędzy bez dawania jałmużny, Gebethner i Wolf, Warszawa 1907
- Sezonowe wychodźstwo polskie, Polski Łan, 1907, nr 16, s. 141— 143
- Związki robotnic, Polski Łan, 1907, nr 2, s. 17
- Cel i zadania szkoły dzisiejszej, Kraków 1912
- Kilka uwag o nauczaniu wychowawczem, Prąd, Miesięcznik Społeczny i Literacko-Naukowy, Nr 4, Warszawa, kwiecień 1912, s. 28-31
- Czego żądamy w szkole? Odczyt dyskusyjny, Warszawa 1912
- Contribution a la Psychologie de l'adolescente. Lausanne, Imprimorie Centrale, 1918. 184 p. 8^. [12. XII. 17.] Lausanne. These let. 1917/18. [304]
- Ce que les Parents devraient savoir sur leurs Filles on La Psychologie de l’Adolescente, Lausanne, 1918
- Nauczanie wychowawcze, Pro Christo - Wiara i czyn. Organ młodych katolików. Miesięcznik, rok II, Nr 7 - lipiec 1926, s. 507-513
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kazimiera Berkanówna, Wybitna działaczka katolicka, Św. P. Dr Kazimiera Proczkówna, w: Dziś i jutro, dwutygodnik, nr 1, 1 stycznia 1927, s.17-18
- ↑ Kurjer Warszawski, R. 106, nr 263 - 440/601, 24 września 1926, wydanie poranne - s.6, oraz wydanie wieczorne - s.9
- ↑ a b Cecylia Walewska, Ruch kobiecy w Polsce, Gebethner i Wolff, Warszawa 1909
- ↑ Marianna Honorata Mazurek, Działalność oświatowo-wychowawcza Zgromadzenia Sióstr Posłanniczek Maryi od Najświętszego Serca Jezusa w latach 1874-1908. Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce, t, 74, Kraków 1990, s.38
- ↑ J. Stemler, Polska Macierz Szkolna w: Nasza walka o polską szkołę 1901-1917, Opracowania, wspomnienia, dokumenty, zebrała komisja historyczna pod przewodnictwem prof. dra Bogdana Wroczyńskiego, tom II, nakładem komitetu obchodu 25-lecia walki i polską szkołę, skład główny w Naszej Księgarni, Warszawa 1934
- ↑ Spis Nauczycieli Szkół Wyższych, Średnich, Zawodowych i Seminarjów Nauczycielskich zestawione Pod Redakcją Zygmunta Zagórowskiego Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich I Wyższych Akc. Sp. Kartograficzna I Wydawnicza Lwów-Warszawa 1924
- ↑ Jerzy Matulewicz, Listy polskie, przygotował do druku J.Bukowicz, Warszawa 1987, t. I-III, s. 460, list do M. Wiśniewskiego, 24 VIII 1914
- ↑ Stanisław (1877-1941) Red Sierosławski, Dziennik Zarządu m.st. Warszawy. 1923 nr 23 (15 III), Warszawa, 1923 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ a b Zapomniany Uniwersytet przy ulicy Pięknej - gdziebylec.pl - cała Polska w kieszeni [online], www.gdziebylec.pl [dostęp 2019-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22].
- ↑ a b Przemysław Pawlak, Powiernik Witkacego. Pisma rozproszone ks. Henryka Kazimierowicza, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017.
- ↑ E. M. Kostrzewska, Ziemianki Królestwa Polskiego i polityka (przełom XIX i XX wieku). Konteksty, uwikłania, wybory. Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX i XX wieku, 2015, t.15, s. 52
- ↑ Cecylia Plater-Zyberkówna, Istota i cel związków oraz treściwa informacja o Katolickim Związku Kobiet Polskich, Warszawa 1908, s. 27-29
- ↑ Posłanniczki: Cecylia Plater-Zyberk - jej ideał kobiety i świadectwo życia [online], Posłanniczki [dostęp 2019-04-28].
- ↑ Beata Joanna Gawryszewska, Ogrody Warszawy i tożsamość miejsc, w: Miejskie gry w zielone. Materiały z sesji naukowej Zieleń miejska (w Warszawie). Inspiracje, analizy, paralele. Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 9 maja 2012, s. 4-5 [online], 2012.
- ↑ Historia ogrodu [online], Rodzinny Ogród Działkowy im.Obrońców Pokoju [dostęp 2019-04-28] (pol.).
- ↑ Rodzinny Ogród Działkowy im. Obrońców Pokoju [online], bujnawarszawa.pl [dostęp 2019-04-28] (pol.).
- ↑ Stefan Wilczyński, Ogródki działkowe jako zagadnienie społeczne, Nakładem Okręgowego Związku Kas Chorych w Krakowie, 1931
- ↑ Edmund Jankowski, Mój ogródek, w: Ogrodnik, rok XXII, 15 stycznia 1932, s. 12
- ↑ statut Towarzystwa Ogrodów Robotniczych
- ↑ J. Franke, Czasopisma redagowane przez Marię Rodziewiczównę. "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 27/3, 5-31, Warszawa 1988, s. 5-28
- ↑ Mary Jo Maynes, Birgitte Søland, Christina Benninghaus, Secret Gardens, Satanic Mills: Placing Girls in European History, 1750-1960. December 15, 2004
- ↑ Paul Cedar, Paul Eden, Charles Baudouin, Studies in psychoanalysis; an account of twenty-seven concrete cases preceded by a theoretical exposition. Comprising lectures delivered in Geneva at ... at the Faculty of letters in the university. Reproduction of a book published before 1923. September 11, 2011