Katastrofa górnicza w kopalni Heinitz
Katastrofa górnicza w kopalni Heinitz – katastrofa w niemieckiej kopalni węgla kamiennego Heinitz (od 1945 do 2004 roku działającej jako Kopalnia Węgla Kamiennego Rozbark) na Rozbarku. W wyniku wybuchu gazów oraz pyłu węglowego w dniu 31 stycznia 1923 roku zginęło 145 górników[2]. Jest to jedna z najtragiczniejszych katastrof górniczych na obszarze dzisiejszej Polski oraz największa w bytomskim górnictwie.
 Pomnik ofiar katastrofy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Rodzaj zdarzenia |
Katastrofa górnicza (wybuch pyłu węglowego) |
| Data | |
| Ofiary śmiertelne |
145 osób |
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej  | |
 50°20′33″N 18°55′47″E/50,342500 18,929722
| |
Przebieg
edytujZe względu na to, że kopalnia została zaliczona do kategorii niegazowych, używano w niej lamp z otwartym ogniem[3]. Do wybuchu doszło na poziomie 420, na którym przebywało 23 górników. Oni też zostali jego pierwszymi ofiarami. Przypuszcza się, że zapaliły się gazy z nieczynnego wyrobiska oraz pył węglowy[3]. Poprzez jeden z szybów fala wybuchu dotarła na powierzchnię oraz na pokład 660[3].
Ratownicy dotarli do pierwszych poszkodowanych 7 godzin po wybuchu. Podczas trwającej kilkanaście dni akcji ratunkowej wydobyto 145 zabitych (w tym 4 ratowników górniczych) oraz kilkuset rannych[3].
21 lutego wydobyto kolejne 7 ofiar[4], a w następnym dniu pozostałe 2 ofiary[5]. Ostatnia ofiara została wydobyta dopiero w marcu i pochowana w Rozbarku[6].
Pogrzeby
edytuj4 lutego odbył się pogrzeb 122 ofiar, które do tego czasu wydobyto[3]. Uroczystość rozpoczęła się na placu przed kopalnianą cechownią, gdzie ustawiono 122 trumny[7]. Po nabożeństwie prowadzonym przez księży katolickich i ewangelickich, na 25 ciężarówkach przewieziono trumny na cmentarze. Na cmentarzu w Rozbarku pochowano we wspólnym grobie 104 górników (100 katolików i 4 ewangelików)[7]. Ostatecznie spoczęło tam 122 górników, pozostałych pochowano w Piekarach Śląskich (20 osób), Karbiu, Chechle oraz Radzionkowie (po 1)[8]. W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej udział w pogrzebie wzięli Konsul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Bytomiu doktor ekonomii Aleksander Szczepański i konsul Radowski[8].
23 lutego odbył się pogrzeb kolejnych 8 ofiar. 2 zostały pochowane w Piekarach Śląskich, a 6 w Rozbarku[5].
Po katastrofie
edytujSzukanie przyczyn
edytuj20 lutego 1923 roku w czasopiśmie „Górnoślązak” opublikowano informację, że problem katastrofy został poruszony podczas obrad Parlamentu Krajowego Wolnego Państwa Prusy przez Deputowanego Socjaldemokratycznej Partii Niemiec z Górnego Śląska Juliusa Franza. To miało miejsce podczas obrad w sprawie bezpieczeństwa w dolnośląskich kopalniach węgla kamiennego. Już w 1922 roku złożono wniosek podniesienia bezpieczeństwa w kopalniach. Według deputowanego w kopalni nie odbywały się ćwiczenia ratowników górniczych. Nie wypróbowano aparatów ratunkowych, dlatego z 4 ratowników, którzy zjechali do kopalni, aż 3 zginęło[9].
Pomoc rodzinom ofiar
edytujNa początku lutego redakcja Katolika ogłosiła apel w którym prosiła o zbieranie datków dla rodzin ofiar[10]. 20 lutego 1923 roku z budżetu Prowincji Górny Śląsk postanowiono przekazać 5 mln. marek niemieckich na zapomogi dla wdów i sierot po górnikach, którzy zginęli w kopalniach Abwehr, Heinitz i Knoff[11].
W marcu w Dzienniku Ustaw Śląskich ogłoszono rozporządzenie Marszałka Sejmu Śląskiego, który przyznał rodzinom ofiar katastrof w kopalniach Heinitz i Knoff 10 milionów marek niemieckich na zapomogi[12].
W kwietniu poinformowano, że przekazywaniem pieniędzy z dobrowolnych datków będzie zajmował się specjalny wydział[13]. Uchwalono wypłatę zapomogi rodzinom ofiar jeszcze przed świętami Wielkanocnymi[13]. Każda rodzina otrzymała 40 tys. marek niemieckich, potem na każde dziecko poniżej 14 roku życia miała otrzymać kolejne 10 tys. marek niemieckich[13]. Rodzice i osoby dla których zmarły był jedynym żywicielem mieli otrzymać po 40 tys. marek niemieckich[13].
Pomnik
edytuj
1 lutego 1925 roku, na miejscu zbiorowej mogiły odsłonięto pomnik z nazwiskami wszystkich ofiar katastrofy. W 2009 roku pomnik został odnowiony.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Przemysław Nadolski: Pomniki miasta Bytomia i jego dzielnic (do 1945). W: Bytom. Wykopaliska, zabytki, dokumenty, wspomnienia. Bytom: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 1997.
- ↑ Michał Wroński, Mija 100 lat od największej tragedii w dziejach górnośląskiego górnictwa [online], Ślązag.pl, 31 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-31] (pol.).
- ↑ a b c d e Bytomska katastrofa. W: Maciej Droń: Był sobie Bytom. Bytom: 2001, s. 101–102. ISBN 83-916471-04.
- ↑ Rozbark pod Bytomiem Górnoślazak 1923 nr 43 s. 3.
- ↑ a b Rozbark Górnoślązak 1923 nr 44 s. 3.
- ↑ Rozbark Górnoslązak 1923 nr 66 z 22 marca s. 4.
- ↑ a b Pogrzeb ofiar nieszczęścia na kopalni „Heinitz” pod Bytomiem Górnoślązak 1923 nr 28 s. 1.
- ↑ a b Bytom Górnoślązak 1923 nr 29 s. 3.
- ↑ Górnosląskie katastrofy kopalniane Górnoślązak 1923 nr 40 s. 4.
- ↑ Odezwa Górnoślązak 1923 nr 27 s. 1.
- ↑ 5 milionów na rodziny po górnikach Górnoslązak 1923 nr 42 s. 1.
- ↑ Dla pozostałych po ofiarach katastrof w kopalniach Heinitz i Knoff Górnoślązak 1923 nr 53 s. 3.
- ↑ a b c d Rozbark Górnoslązak 1923 nr 74 z 1 kwietnia s. 2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mijnramp. In 1923 vindt in de mijn Heinitz in Beuthen (thans Bytom) in Opper Silezië (thans het zuiden van Polen) een mijngasexplosie plaats. 140 mijnwerkers komen door verstikking om het leven (zdjęcie z 1923 roku pokazujące akcję ratowniczą w kopalni) Memory of the Netherlands [dostęp 2023-01-31]