Karol Orłoś
Karol Orłoś (ur. 9 lipca 1894 w Udyczu koło Humania, w guberni kijowskiej Imperium Rosyjskiego, zginął 25 lipca 1931 w Dęblinie) – kapitan pilot i obserwator Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Brat Henryka Orłosia, mykologa, pracownika Instytutu Badawczego Leśnictwa i Jerzego Orłosia, lotnika myśliwskiego dywizjonu 307.
| |
 kapitan pilot-obserwator
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 lipca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 lipca 1931 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1918 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
36 pułk piechoty Legii Akademickiej, |
| Stanowiska |
dowódca eskadry szkolnej Oficerskiej Szkoły Lotnictwa |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
lotnictwo |
| Odznaczenia | |
 
| |
.svg){kind=small}
Służba wojskowa
edytujW szkole działał w tajnych stowarzyszeniach polskich (w „Bratniej Pomocy Młodzieży Polskiej” i w „Kole Młodzieży Polskiej”)[1]. W latach 1913–1915 był wydawcą nielegalnych pism („Pierwsze Wzloty” i „Promień Wolności”)[2]. W 1914 złożył egzamin dojrzałości. Z chwilą wybuchu I wojny światowej udało mu się uniknąć poboru do armii carskiej. W maju 1916, po zdaniu matury, został powołany do armii carskiej[3]. Służył w 5 Kijowskiej Szkole Chorążych, 22 Zapasowej Brygadzie Piechoty w Żytomierzu i zapasowym batalionie w Carycynie[4].
12 listopada 1918 r. przyjechał do Polski i natychmiast wstąpił do wojska. Został przydzielony do 36 pułku piechoty Legii Akademickiej. Od 9 stycznia do 2 lipca 1919 był uczniem Klasy „K” Szkoły Podchorążych Piechoty[5]. Później ukończył kurs obserwatorów lotniczych i został przydzielony do 18 eskadry, a następnie do 1 eskadry wywiadowczej. Wziął czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej[6]. Za odwagę i poświęcenie został odznaczony orderem Virtuti Militari oraz Polową Odznaką Obserwatora. Otrzymał także pochwałę w rozkazie Naczelnego Dowództwa[7].
Po wojnie ukończył Niższą i Wyższą Szkołę Pilotów, a następnie przez parę lat pracował w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie jako kontroler wojskowy. W 1924 pełnił służbę w Centralnych Zakładach Lotniczych, pozostając oficerem nadetatowym 1 pułku lotniczego. 1 grudnia 1924 awansował na kapitana ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 22. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki.
W 1925 został przeniesiony do Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Grudziądzu (od 1927 w Dęblinie). W Szkole piastował stanowisko dowódcy eskadry szkolnej, a następnie szefa pilotażu.
Okoliczności śmierci i kontrowersje
edytuj25 lipca 1931, o godz. 4:25, zginął w Dęblinie w kolizji z innym samolotem szkolnym[8][9]. Była to jedna z najtragiczniejszych katastrof w lotnictwie wojskowym II RP. Obok kapitana Karola Orłosia, zginęli w niej piloci: por. Bolesław Bogowski i kpr. Konrad Rykowski[10]. Sama katastrofa została opisana w PRL przez pisarza Janusza Meissnera w książkach „Wiatr w podeszwach” i „Pilot gwiaździstego znaku”. Prawdziwość przedstawionych przez Meissnera faktów, który jak sam twierdził, był świadkiem tej katastrofy, została zakwestionowana przez innego – faktycznego – świadka katastrofy, późniejszego dowódcę Dywizjonu 303, Witolda Urbanowicza. Ten, w liście z 1 listopada 1974 roku do rodziny Karola Orłosia, dokładnie opisał całe zdarzenie i rolę Meissnera w tych wydarzeniach. List był przeznaczony do publikacji właśnie w celu obrony dobrego imienia Karola Orłosia, ale wydawnictwo „Iskry” (wydawca Meissnera) odmówiło wówczas opublikowania samego listu czy też sprostowania i nie chciało angażować się w tę sprawę. Broniący honoru swego stryja pisarz Kazimierz Orłoś był wówczas (w 1974 r.) szykanowany przez komunistyczne władze, ponadto jego nazwisko objęto zapisem PRL-owskiej cenzury. Ostatecznie list ten został opublikowany dopiero w 2015 r.[11]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 4425,
- Polowa Odznaka Obserwatora nr 33 – 11 listopada 1928 roku „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”[12]
-
![Grób lotnika Karola Orłosia (1894-1931) i jego syna Tadeusza Orłosia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[13]](//up.wiki.x.io/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Karol_Or%C5%82o%C5%9B%2C_Tadeusz_Or%C5%82o%C5%9B_%28gr%C3%B3b%29.jpg/80px-Karol_Or%C5%82o%C5%9B%2C_Tadeusz_Or%C5%82o%C5%9B_%28gr%C3%B3b%29.jpg)
Grób lotnika Karola Orłosia (1894-1931) i jego syna Tadeusza Orłosia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[13] -
Protokół z katastrofy Karola Orłosia cz.I -
Protokół z katastrofy Karola Orłosia cz. II
![Grób lotnika Karola Orłosia (1894-1931) i jego syna Tadeusza Orłosia na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[13]](/wiki/Plik:Karol_Or%C5%82o%C5%9B,_Tadeusz_Or%C5%82o%C5%9B_(gr%C3%B3b).jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Orłoś 2015 ↓, s. 166.
- ↑ Orłoś 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Centralne Archiwum Wojskowe (dalej CAW), Teczka Karola Orłosia, sygn. a.p. 375 + 1894, Główna Karta Ewidencyjna.
- ↑ Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 139.
- ↑ Lenkiewicz, Sujkowski i Zieliński 1930 ↓, s. 438.
- ↑ Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników., 1933.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 245, 260.
- ↑ CAW, Pismo Prokuratora przy Wojskowym Sądzie Rejonowym nr 1 (ppłk. dr. K. Zielińskiego), do Departamentu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 19 sierpnia 1931 r. na temat pierwszej katastrofy lotniczej w Dęblinie z dnia 25 lipca 1931 r., sygn. pisma 1582/31.
- ↑ Dziennik Personalny R. 12, nr 7 str. 350
- ↑ Ibidem. Ówczesna prasa informując o wypadku podawała często mylne dane osobowe, gdyż kilka godzin później miał tam miejsce następny wypadek. Np. „Ilustrowana Republika” z 26 lipca 1931 r. na pierwszej stronie błędnie podawała, że w tej katastrofie: "Kpt. Orłoś, kpt. Bakczyński i plut. Rutkowski ponieśli śmierć na miejscu. Ciężko ranny został kapral podchorąży Stanisław Popławski".
- ↑ Orłoś 2015 ↓, s. 299.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 437.
- ↑ Tadeusz Orłoś (ur. czerwiec 1925, zm. czerwiec 1944 r.) był żołnierzem Batalionów Chłopskich na Lubelszczyźnie. Zginął w czerwcu 1944 r. w bitwie z Niemcami koło Józefowa w Lasach Janowskich. Ciężko ranny, sam się zastrzelił nie chcąc wpaść w ręce wroga [za:] Kazimierz Orłoś, Dzieje..., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015 r., s. 434).
Bibliografia
edytuj- Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Marian Romeyko: Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Poległych Lotników, 1933. (pol.).
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 849, 859, 864.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 542, 550.
- Kazimierz Orłoś: Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015. ISBN 978-83-08-06047-6.