Karol Gotfryd Woide
Karol Gotfryd Woyde (Woide) (niem. Karl Gottfried Woide; ur. 4 lipca 1725, zm. 9 maja 1790), znany także w Anglii jako Charles Godfrey Woide, był pastorem ewangelicko-reformowanym w Polsce i w Anglii, orientalistą, biblistą i bibliotekarzem British Museum.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| II pastor ewangelicko-reformowany w Lesznie | |
| Okres sprawowania |
1751–1760 |
| I pastor ewangelicko-reformowany w Lesznie | |
| Okres sprawowania |
1760–1776 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Ordynacja |
1751 |
Pochodzenie i wykształcenie
edytujUrodził się w rodzinie mieszczan leszczyńskich: jego dziadek, Piotr Woide był absolwentem Uniwersytetu Viadrina, burmistrzem Leszna i seniorem świeckim miejscowej parafii ewangelicko-reformowanej. Ojciec Karola, Marcin Teofil (zm. 1732) był także absolwentem Viadriny i rajcą miejskim. Miał starszego brata Chrystiana Teofila Woyde, później nauczyciela w gimnazjum w Głogowie.
Był absolwentem gimnazjum braci czeskich w Lesznie i 1745 rozpoczął studia na Viadrinie mające przygotować go do urzędu pastora. Jego nauczycielem był m.in. Paweł Ernest Jabłoński, syn Daniela Ernesta Jabłońskiego (1660-1754). Już wtedy zainteresował się starożytnymi językami biblijnymi. Jego postępy w nauce były tak duże, że Jednota Wielkopolska pozwoliła mu na studia na Uniwersytecie w Lejdzie w 1747 roku. W 1750 r. dokonał transkrypcji manuskryptu Leksykonu Ægyptiaco-Latinum Mathurina Veyssière de La Croze w Lejdzie, który zawierał słowa sahidowskie Christiana Scholtza. Woide nauczył się języka koptyjskiego i stał się jego ekspertem. W 1750 roku po ukończeniu studiów i pod naciskiem Jednoty Wielkopolskiej wrócił do Rzeczypospolitej[1].
Praca duszpasterska i kwestorska
edytujW grudniu 1750 roku został ordynowany na diakona, w 27 października 1751 roku na pastora w Lesznie. Początkowo był tzw. II pastorem w Lesznie, a od 1760 roku I pastorem tej parafii. Starania ewangelików w Rzeczypospolitej o przywrócenie im praw cywilnych i religijnych oraz sieć jego znajomości w Niderlandach, doprowadziły do tego, że wiosną 1765 został skierowany oficjalnie jako kwestor, a nieoficjalnie jako reprezentant polskich ewangelików do Niderlandów i Wielkiej Brytanii, gdzie przybył latem 1766 roku i występował jako oficjalny delegat Konfederacji Toruńskiej. Od 1768 roku starał się bez powodzenia o zwolnienie z funkcji pastora w Lesznie, chcąc osiąść na stałe w Anglii. W 1770 roku został pastorem niemieckiego kościoła reformowanego w Savoy Chapel oraz holenderskiej kaplicy reformowanej w Pałacu św. Jakuba w Londynie. Przy tej okazji został anglikańskim duchownym przyjmując ponowną ordynację z rąk biskupa: 19 sierpnia na diakona i 24 sierpnia 1770 na pastora[2]. Jednota zaakceptowała jego decyzję dopiero w 1776 roku, kiedy ogłosiła wakat na funkcji I pastora w Lesznie.
Kariera orientalisty
edytujWoide zamieszkał w Wielkiej Brytanii do swojej śmierci w 1790 r., pracując początkowo jako duchowny.
Od 1782 roku został bibliotekarzem w British Museum, najpierw w Dziale Historii Naturalnej, a następnie w Dziale Książek Drukowanych, gdzie kieruje rękopisami orientalnymi[3][4]. Był jednym z pierwszych uczonych, którzy pracowali nad egipskimi tekstami sahidyjskimi[5]. Zbadał Codex Alexandrinus i opublikował tekst Nowego Testamentu z tego kodeksu w 1786 roku, który prezentował osobiście królowi Jerzemu III.
Woide opisał w 1782 roku CP Moritza jako mieszkającego „niedaleko Paddington, w bardzo zdrowej dzielnicy na obrzeżach miasta, gdzie oddycha czystszym i świeższym powietrzem niż w mieście. Chociaż jest dobrze znany jako uczony autorytet w zakresie języków orientalnych, niemniej jednak jest człowiekiem towarzyskim i światowym.”[6]
Woide posiadał kilka kartek grecko-koptyjskiego manuskryptu z Nowego Testamentu, znanego jako Fragmentum Woideanum. Te obejmują część Księgi Łukasza. Woide zasugerował, że fragment powstał w VII wieku[7]. Karty należą do Uncial 070, a pozostałe karty tego rękopisu są przechowywane w różnych miejscach.
Życie osobiste i dziedzictwo
edytujWoide studiował we Frankfurcie nad Odrą i Leiden, a także uzyskał doktorat z teologii na Uniwersytecie w Kopenhadze. Został wybrany członkiem Towarzystwa Królewskiego w 1785 r., Utworzony przez DCL na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1786 r. I mianowany członkiem wielu stowarzyszeń zagranicznych. Żonaty, miał dwie córki które dożyły dorosłego wieku. Podczas rozmowy w domu Sir Josepha Banksa w 1790 roku dostał udaru, zmarł w swoich pokojach w British Museum.
Dzieła
edytuj- Lexicon Ægyptiaco-Latinum, 1775.
- Grammatica aegyptiaca utriusque dialecti (1778)
- Novum Testamentum Graecum e codice ms. alexandrino, Londyn 1786.
- Dodatek ad editionem Novi Testamenti graeci… in qua continentur fragmenta Novi Testamenti juxta interpretem dialecti superioris Aegypti quae thebaica vel sahidica appellatur, Oxford 1799.
Bibliografia
edytuj- ↑ Wojciech Kriegseisen, Karol Gotfryd Woyde – polityczna geneza kariery uczonego doby oświecenia, s. 249–257.
- ↑ CCED: Search [online], org.uk [dostęp 2021-06-09].
- ↑ Steinmetz, Susanne (1996). „The German Churches in London, 1669–1914”. In Panikos Panayi, ed., Germans in Britain Since 1500.
- ↑ John Nichols, „Literary Anecdotes of the Eighteenth Century”. A & C Black. p. 56.
- ↑ Le Jardin des Livres.
- ↑ Carl Philip Moritz: Journeys of a German in England in 1782, translated and edited by Reginald Nettel (New York, NY: Holt, Rinehart and Winston, Inc., 1965), p. 60.
- ↑ Thomas Hartwell Horne, „An Introduction to the Critical Study and Knowledge of the Holy Scriptures”.
Linki zewnętrzne
edytuj- Korespondencja Linneusza. correspondence.linnean-online.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-21)]. Karl Gottfried Woide do Carla Linnaeusa (27 czerwca 1775)