Karl Blau
Karl Blau (ur. 15 lutego 1892 w Kollersdorf, zm. listopad 1943 w Sobiborze) – austriacki Żyd, więzień ośrodków zagłady w Treblince i Sobiborze. W pierwszym z tych obozów pełnił funkcję zwierzchnika więźniów pracujących w strefie eksterminacji.
Życiorys
edytujUrodził się w Kollersdorf w Dolnej Austrii. Do 1941 roku mieszkał w Wiedniu[1]. Według Franza Suchomela trudnił się handlem bydłem lub końmi[2]. W lutym 1941 roku został wraz z żoną Adele wysiedlony do okupowanej Polski. Oboje zamieszkali w getcie w Kielcach. Pół roku później zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince[1]. Według niektórych źródeł w okresie poprzedzającym deportację Blau był informatorem Gestapo[3].
Po przybyciu do obozu Blau i jego żona uniknęli śmierci w komorze gazowej, gdyż zostali wyselekcjonowani z transportu i dołączeni do grona tzw. Żydów pracujących (Arbeitsjuden). Był to jedyny przypadek w historii Treblinki, gdy esesmani oszczędzili oboje małżonków[1]. Co więcej, Blau został mianowany „starszym” wszystkich więźniów pracujących w tzw. górnym obozie[a] (Lagerälteste)[4]. W wywiadzie udzielonym Gitcie Sereny komendant Franz Stangl sugerował, że podjął taką decyzję, gdyż w miarę możliwości starał się zawsze zapewnić pracę Żydom pochodzącym z jego rodzinnej Austrii[5]. Najprawdopodobniej jednak Stangl i Blau znali się jeszcze z czasów przedwojennych[2].
Blau był znienawidzony przez żydowskich więźniów. Uważano go powszechnie za donosiciela i kolaboranta. Oskarżany był również o nadużywanie władzy i faworyzowanie swoich stronników kosztem pozostałych więźniów[3][6].
Był „kolaborantem”, więc wszyscy się go bali i nienawidzili. Nie nosił ze sobą zwykłego bicza – miał specjalny, długi pejcz, którym stojąc wymachiwał i wrzeszczał ze swoim wiedeńskim akcentem […] Zachowywał się tak, jakby chciał prześcignąć najgorszych Ukraińców. Przypuszczam, że robił to, aby przeżyć – relacja Franza Suchomela[7].
Wiosną 1943 roku – powołując się na swoje problemy zdrowotne – przekonał Stangla, aby zwolnił go z funkcji Lagerälteste. Wraz z żoną kierował odtąd kuchnią w „dolnym obozie”, w której gotowano posiłki dla żydowskich więźniów. Oboje pozostali w Treblince po buncie więźniów 2 sierpnia 1943 roku. Jesienią tegoż roku, w związku z likwidacją obozu, zostali przeniesieni do ośrodka zagłady w Sobiborze[7]. Blau jako Oberkapo nadzorował tam grupę przywiezionych z Treblinki więźniów, których zadaniem było rozebranie budynków i ogrodzeń oraz zatarcie wszelkich śladów po istnieniu obozu[8]. Po zakończeniu prac, pod koniec listopada, wszyscy więźniowie zostali rozstrzelani przez esesmanów z załogi Sobiboru[9]. Na krótko przed tą egzekucją Blau i jego żona popełnili samobójstwo poprzez zażycie trucizny[7].
Film
edytujBlau jest główną postacią noweli filmowej Torte Bluma z 2005 roku. W jego rolę wcielił się Simon McBurney[10]. Scenariusz został oparty na motywach rzekomo autentycznego wydarzenia z jego udziałem, które Franz Stangl opisał w wywiadzie udzielonym Gitcie Sereny[11].
Uwagi
edytuj- ↑ Była to odseparowana część obozu, w której znajdowały się komory gazowe i masowe groby. Nazywano ją również „obozem umarłych” (niem. Totenlager, jid.Tojtlager).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 260.
- ↑ a b Sereny 2002 ↓, s. 181.
- ↑ a b Młynarczyk 2004 ↓, s. 229.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 107.
- ↑ Sereny 2002 ↓, s. 180.
- ↑ Sereny 2002 ↓, s. 181–182.
- ↑ a b c Sereny 2002 ↓, s. 182.
- ↑ Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 118.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 373.
- ↑ Torte Bluma. stellanonline.com. [dostęp 2017-04-20]. (ang.).
- ↑ Barry Langford: Perpetrators in Movies and the Role of Film Education. The Dramatic Portrayal of Perpetrators in Holocaust Film. bpb.de. [dostęp 2017-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1.
- Jacek Andrzej Młynarczyk: Treblinka – obóz śmierci „akcji Reinhardt”. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004. ISBN 83-89078-68-6.
- Gitta Sereny: W stronę ciemności. Rozmowy z komendantem Treblinki. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 2002. ISBN 83-86859-71-7.
- Chris Webb, Michal Chocholatý: The Treblinka death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2014. ISBN 978-3-8382-0656-1.