Kapucynka oliwkowa

Kapucynka oliwkowa
	Cebus olivaceus
	Schomburgk, 1848
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	kapucynki
Rodzaj	kapucynka
Gatunek	kapucynka oliwkowa
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kapucynka oliwkowa^[4] (Cebus olivaceus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny kapucynek (Cebidae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebinae) występujący w lasach Ameryki Południowej.

Zasięg występowania

Zasięg występowania kapucynki oliwkowej jest być może ograniczony do dorzecza wenezuelskiej Amazonki od górnego biegu rzeki Orinoko i przez sawannę wokół Orinoko powyżej ujścia rzeki Meta, tak daleko na północ i zachód jak Serranía de Perijá i wenezuelskiej części Cordillera de la Costa (pas przybrzeżny), do lewego brzegu rzeki Essequibo w zachodniej Gujanie, w lasach Wyżyny Gujańskiej^[5]. Niewielkie populacje z wyspy Margarita u wybrzeży Wenezueli sprowadzone tam jako zwierzęta domowe żyją teraz na wolności^[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1848 roku niemiecko-brytyjski przyrodnik i podróżnik Robert Hermann Schomburgk nadając mu nazwę Cebus olivaceus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał południowe podnóże góry Roraima (około 04°57’N, 61°01’W), na wysokości 3100 stóp (930 m), stanie Bolívar, w Wenezueli^[2]^[6].

We wcześniejszych opracowaniach w obrębie C. olivaceus wyróżniano dwa podgatunki (olivaceus i castaneus)^[7], ale badania filogenetyczne oparte na okazie z Gujany wykazały, że są to oddzielne gatunki, których drogi rozwojowe rozeszły się około 700 000 lat temu^[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[5].

Etymologia

Cebus: gr. κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[9].
olivaceus: nowołac. olivaceus „oliwkowo-zielony, oliwkowy”, od łac. oliva „oliwa”^[10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 37–46 cm, długość ogona 45–55 cm; masa ciała samic 2,3–3 kg, samców 3–4,2 kg^[7]. Kapucynki są białobrązowe, z czarnoszarym wzorem na głowie. Ich ciała mierzą ok. pół metra, ogon mierzy niemal drugie tyle.

Tryb życia

Kapucynki oliwkowe żyją w stadach składających się z 10–33 osobników. Są terytorialne, ale nie bronią swojego terenu w okresie rozrodu – na jednym obszarze może żyć kilka stad. Z obcymi stadami rywalizują jednak o żywność i dostęp do wody. Są wszystkożerne, żywią się owocami, orzechami, nasionami, kwiatami, ale także owadami, jajami, niewielkimi ptakami i ssakami.

Rozmnażanie

Kapucynki są poligamiczne – jeden samiec kopuluje z wieloma partnerkami. Sezon godowy trwa od września do lutego. Samica po trwającej ok. 5 miesięcy ciąży rodzi jedno młode, które następnie karmi mlekiem przez 1,5–4 miesiące. Samce osiągają dojrzałość płciową po 8 miesiącach, samice po pięciu. Kapucynki oliwkowe mogą żyć do 55 lat, ale zazwyczaj dożywają 35.

Relacje z ludźmi

Kapucynki oliwkowe są przez niektórych ludzi uważane za dobry materiał na zwierzęta domowe. Są inteligentne i chętnie uczą się nowych sztuczek. Jednak m.in. ze względu na swoje skłonności niszczycielskie większość udomowionych osobników po pewnym czasie jest oddawana do ogrodów zoologicznych.

Przypisy

↑ Cebus olivaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c R. Schomburgk: Reisen in Britisch-Guiana in den Jahren 1840-1844: nebst einer Fauna und Flora Guiana’s nach Vorlagen von Johannes Müller, Ehrenberg, Erichson, Klotzsch, Troschel, Cabanis und Andern. Cz. 2. Leipzig: J.J. Weber, 1848, s. 247. (niem.).
↑ J.P.J.P. Boubli J.P.J.P. i inni, Cebus olivaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cebus olivaceus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].
↑ ^a ^b A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 409–410. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ J.P. Boubli, A.B. Rylands, I.P. Farias, M.E. Alfaro & J.L. Alfaro. Cebus phylogenetic relationships: a preliminary reassessment of the diversity of the untufted capuchin monkeys. „American Journal of Primatology”. 74 (4), s. 381–393, 2012. DOI: 10.1002/ajp.21998. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 166, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Bibliografia

L. Thompson & S. Frost: Cebus olivaceus. (on-line), Animal Diversity Web, 2008. [dostęp 2009-12-28]. (ang.).

[itis-1] Cebus olivaceus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Schomburgk-2] R. Schomburgk: Reisen in Britisch-Guiana in den Jahren 1840-1844: nebst einer Fauna und Flora Guiana’s nach Vorlagen von Johannes Müller, Ehrenberg, Erichson, Klotzsch, Troschel, Cabanis und Andern. Cz. 2. Leipzig: J.J. Weber, 1848, s. 247. (niem.).

[iucn-3] J.P.J.P. Boubli J.P.J.P. i inni, Cebus olivaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).

[Cichocki&inni-4] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cebus olivaceus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].

[Rylands&inni-7] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 409–410. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Boubli&inni-8] J.P. Boubli, A.B. Rylands, I.P. Farias, M.E. Alfaro & J.L. Alfaro. Cebus phylogenetic relationships: a preliminary reassessment of the diversity of the untufted capuchin monkeys. „American Journal of Primatology”. 74 (4), s. 381–393, 2012. DOI: 10.1002/ajp.21998. (ang.).

[Palmer-9] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 166, 1904. (ang.).

[Jobling-10] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]