Kaplica Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny „Tal-Ftajjar” w Luqa
Kaplica Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny „Tal-Ftajjar”[1] (malt. Kappella Madonna Tal-Ftajjar, ang. St Mary (Tal-Ftajjar) Chapel)[2] – rzymskokatolicka kaplica leżąca w miejscowości Luqa na Malcie. Znajduje się przy Triq il-Karmnu[3]. Świątynia wchodzi w skład parafii Luqa[4].
 nr rej. 1995 NICPMI (2013-12-27)
| |||||||||||
| kaplica | |||||||||||
 Kaplica Madonna „Tal-Ftajjar” (po lewej, z krzyżem nad wejściem) | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||
| Adres |
Triq il-Karmnu | ||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | |||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||
 35°51′38,3″N 14°29′16,1″E/35,860639 14,487806
| |||||||||||
Historia
edytujKaplica Santa Marija „Tal-Ftajjar” jest jednym z kilku kościołów, które istniały w tej okolicy. Z racji ich liczby ta część wioski znana była, i wciąż jest jako Wied il-Knejjes (pol. Dolina kościołów) i mówi się, że ten teren był zasiedlony jako pierwszy z parafii Ħal Luqa[1].
Kaplica jest jedną z najstarszych w Luqa[5][6], wiadomo, że powstała na początku XV wieku[1][5][6]. Od powstania była poświęcona Wniebowzięciu Matki Bożej[1].
W 1575, kiedy wizytował ją wizytator apostolski prałat Pietro Dusina w kaplicy były trzy ołtarze. Dusina nakazał aby nie odprawiano mszy świętych przy ołtarzach bocznych[1].
W 1613 kaplica została odbudowana (co sugeruje, że od wizyty prałata Dusiny jej stan się znacząco pogorszył) staraniem wspólnoty mieszkańców[1][5][6]. W kaplicy znajdował się obraz tytularny przedstawiający Wniebowzięcie Maryi, oraz Boga Ojca. Ściany pokryte były freskami przedstawiającymi Zbawiciela, Madonnę, św. Pawła, św. Mikołaja, św. Jerzego i innych świętych, oraz czterech ewangelistów[1][5].
W 1656 zdesakralizowano kaplicę św. Mikołaja i kaplicę Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, które znajdowały się w Dolinie Kościołów, a biskup Balaguer nakazał, aby ołtarze z obu kaplic przeniesiono do kaplicy Tal-Ftajjar. W 1667 biskup zalecił wykonanie nowego obrazu, gdyż poprzedni był zniszczony lub zaginął. Obraz, który widzimy dziś w kaplicy wykonał Giuseppe D’Arena[1][5][6].
Na początku XIX wieku biskup Vincenzo Labini nakazał by msze, które zwykle odprawiano w kaplicy, ze względu na jej zły stan odprawiano w kościele parafialnym. Stan ten trwał do 1817, kiedy na nowo otwarto kaplicę po wykonaniu wszystkich potrzebnych napraw[1].
Kaplica od początku istnienia miała rektorów, którzy w zamian za pewne przywileje lub korzyści mieli dbać o jej stan i wyposażenie, odprawiać w niej msze i nieszpory, zapalać lampę[1].
Kaplica dziś
edytujW XX wieku kaplica przeszła pod zarząd kościoła parafialnego. W 1992 powstał tu ośrodek pracy duszpasterskiej. Dziś kaplica jest bardzo dobrze utrzymana i jest regularnie używana, odbywa się w niej wieczysta adoracja. Od kaplicy rozpoczyna się procesja z relikwiami św. Andrzeja w wigilię jego święta[1].
Architektura
edytujNie jest znany architekt istniejącego dziś kościoła. Kościół został zbudowany z lokalnego wapienia globigerynowego.
Wygląd zewnętrzny
edytujKaplica, zbudowana na planie prostokąta ma prostą fasadę, którą dzieli z byłą kaplicą Narodzenia Matki Bożej, która dziś służy jako magazyn rzeczy do organizacji festy. Centralnie pomiędzy kaplicami nad fasadą stoi dzwonnica w formie wieży otwartej na cztery strony, w której wiszą trzy dzwony[1][3].
Wejście do kaplicy umieszczone jest po lewej stronie. Drzwi ujęte są po obu stronach prostymi pilastrami podtrzymującymi belkowanie oraz złamany fronton. Pomiędzy bokami tego ostatniego znajduje się mały pionowy oculus[1][3]. Na poziomie dachu, centralnie nad wejściem, na niewielkim postumencie ozdobionym czaszką i skrzyżowanymi kośćmi ustawiony jest kamienny krzyż[1][3]. Symbole na cokole oznaczały, że kaplica była miejscem pochówków[1]. Przed kaplicą rozciąga się prostokątny zuntier[3].
Wnętrze kaplicy
edytujWnętrze świątyni w kształcie prostokąta ma sklepienie z płyt wapiennych wsparte na trzech lekko zaostrzonych łukach. Znajduje się w niej półokrągła apsyda z ołtarzem, nad którym umieszczony jest obraz tytularny pędzla Giuseppe D’Areny (1633–1719)[1]. Przedstawia on wniebowzięcie Maryi w otoczeniu aniołów[1][6]. Obraz powstał w 1679, jego koszt pokrył Tumas Abela, który opłacił również wykonanie aspersorium. Oba dzieła można do dziś podziwiać w kaplicy[1].
W kaplicy jest kilka płyt nagrobnych, które wcześniej znajdowały się w kościele parafialnym. Kiedy układano tam nową nawierzchnię, usunięto je i przekazano do tej kaplicy[1].
Pochodzenie przydomka „Tal-Ftajjar”
edytujSłowo ftajjar w języku maltańskim znaczy „chleby” (l.mn. słowa „ftira”). Przydomek wziął się od chlebów, które były rozdawane biednym podczas festy w święto tytularne kaplicy[1], stąd wezwanie kaplicy można przetłumaczyć jako Matki Boskiej „chlebowej” lub „od chlebów”.
Ochrona dziedzictwa kulturowego
edytujOd 27 grudnia 2013 kaplica jest umieszczona w National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod numerem 1995[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Joe Brincat: Santa Marija tal-Ftajjar ~ Luqa ~. Kappelli Maltin. [dostęp 2023-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-01-11)]. (malt.).
- ↑ Madonna tal-Ftajjar / St. Mary (Tal-Ftajjar). Quddies. [dostęp 2023-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-27)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Chapel St. Mary. NICPMI, 2013-12-27. [dostęp 2023-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-06)]. (ang.).
- ↑ Parroċċa ta’ Ħal Luqa. L-Arċidjoċesi ta’ Malta. [dostęp 2023-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-02-02)]. (malt.).
- ↑ a b c d e Altre Chiese in casal Luca e suoi limiti. / 1. Chiesa dell' Assunta.. W: Achille Ferres: Descrizione storica delle chiese di Malta e Gozo. Malta: 1866, s. 508.
- ↑ a b c d e Luqa - Church of Santa Marija Tal-Ftajjar. W: Alfie Guillaumier: Malta’s Towns and Villages. USA: Terry Asphar (tłumacz), 2003, s. 205. ISBN 0-9743821-0-8. (ang.).