Kanopos
Kanopos (stgr. Κάνωπος Kanopos lub stgr. Κάνωβος Kanobos, łac. Canopus) – starożytne miasto na śródziemnomorskim wybrzeżu Egiptu, w północno-zachodniej delcie, niedaleko Heracleum[1]. Obecnie Abu Kir leżące ok. 25 km na północny wschód od Aleksandrii[2].
| |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Egiptu  | |
 31°18′12″N 30°05′00″E/31,303333 30,083333
| |
Według greckiej legendy zostało założone przez króla spartańskiego Menelaosa, który wracając spod Troi stracił u wybrzeży Egiptu nawigatora jednego ze swoich okrętów Kanoposa[3] (Tacyt, Roczniki II.60).
Kanopos w czasach przedgreckich
edytujObok etymologii legendarnej istnieje teoria zakładająca, że nazwa wywodzi się od imienia boga czczonego w mieście jeszcze w czasach staroegipskich[4]. Jego położenie wraz z Peluzjum i Cercasorus wykorzystane zostało przez Herodota do opisania granic delty[5] (Dzieje II.15). Miasto było również głównym egipskim portem do czasów budowy Aleksandrii. Od Kanopos pochodziła nazwa najbardziej wysuniętej na zachód odnogi i ujścia Nilu, przez które musiał przepływać każdy statek handlowy wpływający z otwartego morza[6] (Dzieje II.179). W trakcie prac archeologicznych, w mieście znaleziono naczynia przypominające słoje z przykrywką w kształcie głowy ludzkiej lub zwierzęcej[7] (zawierały wnętrzności zmumifikowanych zmarłych, od nazwy miasta pojemniki nazwano kanopami[8]).
Okres grecko-rzymski
edytujW okresie hellenistycznym jedno z głównych miejsc kultu Serapisa, według Strabona znane z licznych uzdrowień[9] (Geografia XVII.1.17). W 238 p.n.e. za rządów Ptolemeusza III Euergetesa odbył się tu synod egipskich kapłanów, który skutkował wydaniem tzw. Dekretu z Kanopos[10][11] reformującego kalendarz w sposób uwzględniający rok przestępny[12]. Dzięki pracom archeologicznym odkryto stelę z zapisem dekretu w dwóch językach egipskim i greckim oraz trzech zapisach hieroglificznym, demotycznym i greckim, stanowiącą obok Kamienia z Rosetty podstawę do odczytania pisma egipskiego[13].
W literaturze rzymskiej Kanopos było opisywane jako miejsce wystawnego trybu życia oraz przysłowiowej niemoralności i złego prowadzenia[14][15][16] (Strabo Geografia XVII.1.16, Seneka List 51. do Lucjusza, Juwenalis Satyra VI). W pierwszej połowie II wieku n.e. cesarz Hadrian kazał wybudować sobie willę w Tivoli, w której basen i Serapejon zostały wybudowane na wzór kanopijskich[17][18].
Przypisy
edytuj- ↑ The Gography of Strabo with an English Translation by H.L.Jones (Vol.VIII). Cambridge Mass., Londyn: Harvard University Press, William Heinemann Ltd., 1967, s. 13, seria: Loeb Classical Library.
- ↑ W.W. How, J. Wells: A Commentary on Herodotus (II.15). Project Gutenberg, 2008.
- ↑ The Annals of Tacitus Book I-VI. An English Translation with Introduction, Notes and Maps by G.G.Ramsay. Londyn: John Murray, 1904, s. 160-161.
- ↑ The Natural History of Pliny Vol.1 Translated with Notes and Illustrations by J.Bostock and H.T.Riley. Londyn: Henry G. Bohn, 1855, s. 420.
- ↑ Herodotus: The Histories, with an English translation by A.D.Godley (Book II.15). Cambridge: Harvard University Press, 1920.
- ↑ Herodotus: The Histories, with an English translation by A.D.Godley (Book II.179).
- ↑ L. Schmitz: Canobus. W: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (pod red. W.Smitha). Boston: Little, Brown and Co., 1867, s. 595.
- ↑ M.L. Bierbrier: Historical Dictionary of Ancient Egypt. Lanham, Toronto, Plymouth: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 44, seria: Historical Dictionaries of Ancient Civilizations and Historical Eras, No. 22. ISBN 978-0-8108-5794-0.
- ↑ The Gography of Strabo with an English Translation by H.L.Jones (Vol.VIII). s. 63.
- ↑ The Canopus Decree. [w:] Ancient Egyptian texts [on-line]. reshafim.org.il. [dostęp 2013-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-29)]. (ang.).
- ↑ Decree of Canopus translated by S.Birch. W: Records of the Past Being English Translations of the Assyrians and Egyptians Monuments (Vol.VIII). Londyn: Samuel Bagster and Sons, 1874-1881, s. 81.
- ↑ The Canopic reform. [w:] Egyptian Dates [on-line]. tyndalehouse.com. [dostęp 2013-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-01)]. (ang.).
- ↑ The Rosetta Stone and the Stele of Canopus. [w:] Internet Sacred Texts Archive [on-line]. sacred-texts.com. [dostęp 2013-08-04]. (ang.).
- ↑ The Gography of Strabo.... s. 61.
- ↑ Seneca: Letter 51. On Baiae and morals. [w:] Moral letters to Lucilius [on-line]. en.wikisource.org. [dostęp 2013-08-04]. (ang.).
- ↑ Juvenal: Satire VI. [w:] Satires by Juvenal, translated by G. G. Ramsay [on-line]. en.wikisource.org. [dostęp 2013-08-04]. (ang.).
- ↑ N. Grimal: Dzieje starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004, s. 394. ISBN 83-06-02917-8.
- ↑ The Canopus. [w:] Welcome to Hadrian's Villa [on-line]. stuff.mit.edu. [dostęp 2013-08-04]. (ang.).