Kaniuk długosterny
Kaniuk długosterny[10] (Chelictinia riocourii) – gatunek ptaka z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkującego Afrykę. Niewielki ptak drapieżny prowadzący głównie koczowniczy tryb życia.
| Chelictinia riocourii[1] | |||
| (Vieillot, 1822) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kaniuk długosterny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9] | |||
 | |||
Występowanie
edytujSenegal i Gambia do Somalii i północno-wschodniej Kenii[11]. Czasami spotykany w Jemenie i Erytrei[12].
Taksonomia
edytujOpisany po raz pierwszy przez francuskiego ornitologa Vieillota w 1822 roku pod nazwą Elanoides riocourii[13]. Przez niektórych systematyków włączony jest do rodzaju Elanus, z którym wedle innych tworzy takson siostrzany[14]. Jednak ze względu na różnice morfologiczne, żywieniowe oraz w zachowaniu umieszczany jest w monotypowym rodzaju Chelictinia[10][11][14]. Chelictinia riocourii jest również taksonem monotypowym – nie wyróżniono podgatunków[10][11].
Etymologia
edytuj- Nauclerus: łac. nauclerus „mistrz żeglarstwa, komandor”, od gr. ναυκληρος nauklēros „kapitan”, od ναυς naus, νεως neōs „statek”[15].
- Chelictinia: gr. χελιδων khelidōn, χελιδονος khelidonos „jaskółka”; ικτιν iktin lub ικτινος iktinos „kania”[15].
- Chelidopteryx: gr. χελιδων khelidōn, χελιδονος khelidonos „jaskółka”; πτερυξ pterux, πτερυγος pterugos „skrzydło”[15].
- Cypselopteryx: gr. κυψελος kupselos „jaskółka”; πτερυξ pterux, πτερυγος pterugos „skrzydło”[15].
- riocourii: Antoine Nicolas François Dubois Comte de Riocour (lub Riocourt) (1761–1841), francuski przyrodnik, kolekcjoner[15].
Morfologia
edytuj
Długość ciała wynosi 33–38 cm, rozpiętość skrzydeł 68–76 cm[16], masa ciała około 110 g[14]. Dymorfizm płciowy przejawia się nieznacznie większymi rozmiarami samic[14]. W locie podobny do rybitwy ze względu na szare ubarwienie, wydłużone zewnętrzne pióra ogona oraz czarny pasek pod skrzydłami. Pióra w dolnej części tułowia jaśniejsze. W czasie lotu porusza ogonem w górę i w dół podobnie jak Elanus caeruleus. Pióra na grzbiecie młodych ptaków mają rude krawędzie[14]. U młodych ogon jest mniej rozwidlony[14]. Tęczówki koloru czerwonego (u młodych ptaków szare), woskówka szara, a nogi blado-żółte (ciemniejsze u młodych)[14].
Ekologia
edytujZasiedla jałowe stepy subsaharyjskiej sawanny oraz zarośla, zwykle w obszarach, gdzie występują akacje, natomiast w okresie rozrodczym w większej liczbie pojawia się na obszarach trawiastych[17] do 500 m n.p.m. Noce spędza w koloniach, czasem z innych gatunkami ptaków drapieżnych takich jak np. pustułeczka (Falco naumanni)[18]. Poluje głównie na owady (szarańcze, termity i mrówkowate) oraz pajęczaki. Podczas wychowu młodych częściej poluje na jaszczurki i gryzonie. Badania w Senegalu wykazały, że prostoskrzydłe (zwłaszcza szarańczowate) są szczególnie ważnym składnikiem pożywienia (72–82%). Poluje również na inne owady takie jak Odonata, Hemiptera, Hymenoptera, Lepidoptera i Coleoptera, jak również na niektóre gatunki gadów (Agamidae) i małych ssaków (Soricidae i Muridae)[19]. Poluje głównie szybując. Często spożywa upolowaną zdobycz podczas lotu[14]. Zazwyczaj poluje w luźnych stadach, czasem przelatując nad bydłem[14]. Podczas pożarów traw łapie uciekające owady[14]
Okres rozrodczy w zachodniej Afryce przypada na maj-sierpień, w Senegalu na grudzień-luty, w północnej Kenii na marzec-czerwiec, natomiast w Etiopii na marzec-kwiecień[20]. Gniazdo buduje z patyków i gałązek (ok. 30–40 cm średnicy)[21] w gęstych kolczastych krzewach i na niskich drzewach, takich jak Mitragyna inermis i Acacia seyal[21], zwykle 2–8 m nad ziemią, często w pobliżu gniazd innych gatunków drapieżnych ptaków (Circaetus cinereus, Torgos tracheliotus i Elanius caeruleus)[21]. Gniazdo po pewnym czasie pokrywa się białymi odchodami i jest widoczne z daleka. Co roku buduje nowe gniazdo[22]. Samica składa zwykle cztery blado-piaszczyste lub czerwono-brązowe jaja o średnicy 34–38 mm x 26–31 mm. Okres inkubacji nie jest znany. Przez większość czasu to samica wysiaduje jaja, a samiec wtedy poluje, zapewniając jej pożywienie[22]. Młode osiągają dorosłe upierzenie w wieku około 6 miesięcy[18]. Często gniazduje w luźnych koloniach do 20 par[18].
Status i ochrona
edytujW Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii VU (narażony na wyginięcie)[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Chelictinia riocourii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Chelictinia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-25] (ang.).
- ↑ R.P. Lesson. Index ornithologique. „L’Écho du Monde Savant et l’Hermès”. 10, s. 63, 1843. (fr.).
- ↑ a b N.A. Vigors. Sketches in Ornithology; or, Observations on the leading Affinities of some of the more extensive groups of Birds,. „The Zoological Journal”. 2 (7), s. 386, 1825. (ang.).
- ↑ a b J.J. Kaup: Classification der Säugethiere und Vögel. Darmstadt: C.W. Leske, 1844, s. 112. (niem.).
- ↑ a b J.J. Kaup. Corrigirte Uebersicht der Falconidae. „Archiv für Naturgeschichte”. 16 (1), s. 31, 1850. (niem.).
- ↑ Elanoides riocourii, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-25] (ang.).
- ↑ Elanus riocourii, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-25] (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Chelictinia riocourii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-08-16] (ang.).
- ↑ a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Elaninae Blyth, 1851 – kaniuki (wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-15].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-13]. (ang.).
- ↑ J. Ash: Birds of Ethiopia and Eritrea: An Atlas of Distribution. Wyd. 3. Christopher Helm, 2009. ISBN 978-1408109793. (ang.).
- ↑ L.J.P. Vieillot: La Galerie des Oiseaux. Paris: Carpentier-Méricourt, 1822, s. 43. (fr.).
- ↑ a b c d e f g h i j Kemp 1994 ↓, s. 116.
- ↑ a b c d e Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 84.
- ↑ Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 94.
- ↑ a b c Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 362.
- ↑ P. Pilard, V. Lelong, A. Sonko & Ch. Riols. Suivi et conservation du dortoir de rapaces insectivores (Faucon crécerellette Falco naumanni et Élanion naucler Chelictinia riocourii) de l’île de Kousmar (Kaolack / Sénégal). „Alauda”. 79 (4), s. 295-312, 2011. (fr.).
- ↑ Ash, Atkins i Ash 2009 ↓, s. 120.
- ↑ a b c R.E. Brasseur. African swallow-tailed kite Chelictinia riocourii breeding in the Saloum Delta, Senegal. „Bulletin of the African Bird Club”. 72, s. 134, 2000. (ang.).
- ↑ a b L.H. Brown, E.K. Urban & K. Newman: The Birds of Africa. Cz. 1: Ostriches and to Birds of Prey. Nowy Jork i Londyn: Academic Press, 1982. ISBN 978-0-12-137301-6. (ang.).
Bibliografia
edytuj- A.C. Kemp: Family Accipitridae (Hawks and Eagles). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).
- J. Ferguson-Lees, D.A. Christie: Raptors of the World. Londyn: Christopher Helm, 2001. ISBN 0-618-12762-3. (ang.).
- J. Ash, J.D. Atkins, C.P.J. Ash: Birds of Ethiopia and Eritrea: On Atlas Distribution. Londyn: Christopher Helm, 2009. ISBN 1-4081-0979-4. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).